Yapay zeka teknolojilerini kullanmak daha kolay, yaygın ve ucuz hale geldikçe, hayatımıza girmesi gereken bir yeni terim de “sorumlu yapay zeka” (bazıları responsible AI da der, RAI diye de kısaltır) oluyor. Özellikle de AI tabanlı ürün/özellik geliştirenler için sorumlu AI terimi kritik hale geliyor. Bu içeriğimizde sorumlu AI kavramına yakından bakıp, müşteriye yapay zeka temelli bir ürün sunmadn önce nerelere dikkat edeceğimizi kalem kalem anlatacağız. İyi okumalar!
İçindekiler:
- Sorumlu Yapay Zeka (Responsible AI) Nedir?
- Sorumlu AI Neden Olmazsa Olmaz?
- Sorumlu AI İlkeleri ve Çerçeveleri
- Özetle Sorumlu AI
Sorumlu Yapay Zeka (Responsible AI) Nedir?
Sorumlu yapay zeka, yapay zeka tabanlı ürün ve özelliklerin geliştirilmesi, tasarlanması ve kullanımı sırasında hukuki, etik ve güvenli bir çerçevede hareket edilmesini sağlayan ilkeleri ve uygulamaları kapsar. Örneğin, yapay zeka tabanlı bazı uygulamaların siyahi kişileri algılamadığı ya da kişisel mesajlarla AI aracı geliştiren şirketlerle ilgili haberleri hepimiz duyduk. Hele ki yapay zeka tabanlı olduğu belirtilmeyen ürünlerin AI etkisi varmış gibi gösterilmesi de tanıdık durumlar arasında. Her ne kadar bu örnekler biraz korkutucu olsa da, bu kadar yeni bir teknoloji için bu durumlar oldukça doğal. İşte sorumlu AI, tüm bunların önüne geçmeyi ve standartlar getirmeyi hedefliyor.
Sorumlu AI Neden Olmazsa Olmaz?
Accenture araştırmasının ortaya koyduğuna göre, kullanıcıların yalnızca %35’i AI’ya güveniyor. Daha da önemlisi, AI kaynaklı problemlerde asıl sorumlunun şirketler olduğunu düşünenlerin oranı %77. Yani, hem kullanıcılarda güven duygusu sağlamak hem de şirket olarak AI kaynaklı problemlerin önüne geçmek ve sorumluluk üstlenmek adına sorumlu AI ilkelerini iş süreçlerimize entegre etmeliyiz. Bunun yanı sıra, araçların eğitiminde kullanılan verilerin önyargı veya hata içermesi gün sonunda zararlı bir içerik olarak karşımıza çıkabilir. Bu noktada da sorumlu AI, bu tarz önyargıları ve hataları elimine etmek için yardımcı oluyor.
Sorumlu AI İlkeleri ve Çerçeveleri
Daha güvenli, doğru, şeffaf ve faydalı ürünler geliştirmek isteyen ekiplerin takip etmesi gereken ilkeleri bu bölümde çerçeveler halinde derledik. Bu çerçevelerden ekibinize en uygun olanları seçip, kendi ihtiyaçlarınıza göre uyarlayarak sorumlu bir geliştirme süreci yürütebilirsiniz. Ayrıca sorumlu AI'dan ürünlerin test aşamasına kadar her noktada daha iyi çözümler üretmek için Serkan Baydın ile "Yapay Zeka Ürün Yönetimi Eğitimi" sana en iyi pratikleri öğretebilir!
McKinsey’nin 10 Prensibi
- Doğru ve Güvenilir: Yapay zeka sistemlerinin çıktılarının güvenilir ve tutarlı olmalıdır. Bunun için bu sistemler yüksek doğrulukla geliştirilmelidir.
- Hesap Verebilir ve Şeffaf: Yapay zeka yaşam döngüsü boyunca insan gözetimi sağlanmalı ve sistemin nasıl çalıştığı anlaşılır olmalıdır.
- Adil ve İnsan Merkezli: Yapay zeka sistemleri farklı bakış açıları doğrultusunda ve insanların denetimi altında tasarlanmalı, adaletsizliği, ayrımcılığı ve önyargıyı önlemelidir.
- Güvenli ve Etik: İnsan yaşamı, sağlık, güvenlik gibi kaygılar ön planda olmalı; sistemler bu doğrultuda etik ve sürdürülebilirlik ilkeleriyle uyumlu olmalıdır.
- Güvenli ve Dayanıklı: Siber tehditlere karşı güvenli sistemler tasarlanmalıdır.
- Yorumlanabilir ve Belgelenmiş: AI çıktıları insanlar tarafından anlaşılabilir olmalı ve tasarım sürecindeki tüm kararlar ve ilkeler belgelendirilmelidir.
- Gizliliğe Duyarlı ve Veri Odaklı: Veri gizliliği, güvenliği, fikri mülkiyet hakları AI tabanlı sistem geliştirilirken gözetilmelidir.
- Tedarikçi ve Ortak Seçimi: Yapay zeka temelli bir ürünün geliştirme sürecine dahil olan üçüncü taraflar titizlikle seçilmeli ve izlenmelidir.
- Sürekli İzleme: AI sistemleri etik, yasal ve performans kriterlerine göre düzenli olarak izlenmeli ve değerlendirilmelidir.
- Sürekli Öğrenme ve Gelişim: AI sistemleri, geri bildirim ve kullanıcı eğitimiyle gelişmeye açık tutulmalı; yasal ve etik standartlara sağladığı uyum devam ettirilmelidir.
IBM’in 5 Boyutlu Sorumlu AI Çerçevesi
Cisco’nun Sorumlu AI Çerçevesi
- Rehberlik ve Denetim: Cisco’da üst düzey yöneticilerden oluşan bir sorumlu AI komitesi kurmuş. Bu ekip, şirketin genelindeki sorumlu AI uygulamalarını denetlemekle görevli. Ayrıca ekiplerden gelen önyargı, ayrımcılık gibi yüksek riskli bir durum varsa, bu vakaları ayrıca inceliyorlar.
- Kontroller: Cisco, yapay zeka ürünlerinin tasarımında güvenlik, gizlilik ve insan hakları gibi temel prensiplere öncelik tanıdığını ifade ediyor. Bu noktada AI’nın kullanım alanları ve modelleri üzerine risk değerlendirmeleri yaparak hem yasal gerekliliklere hem de sektör standartlarının ötesine geçmeye çalışıyor.
- Olay Yönetimi: Eğer AI ile ilgili herhangi bir ihlal ya da sorun varsa, güvenlik ve gizlilik süreçleri devreye giriyor. Önce olan biten AI yönetim ekibine bildiriliyor, çözüm süreci başlatılıyor ve sonuçlar ilgili paydaşlarla paylaşılıyor.
- Sektörde Liderlik: Cisco, AI’yı sorumlu şekilde kullanma noktasında sektörde öncü olmayı hedeflediğini belirtiyor. Bu yüzden açık kaynak projelerde ve teknoloji standartlarını belirleyen platformlarda aktif rol alıyor.
- Dış İletişim: Ayrıca Cisco, şirket, devletler ve regülasyon kurumlarıyla yakın çalışarak AI’nın avantajları ve riskleri üzerine fikir alışverişinde bulunuyor. AI ile ilgili yasa ve politikaları takip ediyor, gerektiğinde bizzat görüş ve katkı sağlıyor. Öte yandan, araştırma kurumları ve sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği yaparak, en iyi uygulamaların geliştirilmesini desteklediğini de ekliyor.
Özetle Sorumlu AI
Özetle, sorumlu yapay zeka, kullanıcılara daha güvenli, hukuki, etik ve faydalı ürünler sunmak amacıyla şirketlerin belirlediği ve uyguladığı ilkeleri kapsar. Henüz yeni bir alan olsa da, yapay zekanın yanlış entegrasyonunun yol açabileceği zararlı sonuçları önlemek için hızlı adımlar atılmaktadır. En önemlisi ise ekiplerin bu konuda sorumluluk alması ve ürün geliştirme süreçlerini titizlikle yürütmesidir. Bu noktada, her şirkete örnek teşkil edebilecek bazı uygulamaları paylaştık. Bu örneklerde, sorumlu yapay zeka ilkelerinin nasıl belirlendiğini ve süreçlerde nasıl uygulandığını görebilirsiniz. Umarız herkes için faydalı bir içerik olmuştur. Bir sonraki içerikte görüşmek üzere, hoşça kalın!
