Tüm tasarım konuşmalarımızı ve ardındaki kaygıyı düşünelim: kullanıcıya iyi bir deneyim sunmak. Peki, her elde ettiğimiz iyi deneyim bir sonuçsa, bunu ortaya koyan sebepler nelerdir? Kolay, kullanılabilir, sezgisel, ve en önemlisi, amaca odaklanmış bir tasarım... Bu kadar basit. Teknolojinin, internetin ve ürün ve arayüzlerin evrimi, bu “kolay kullanım” motivasyonu ile geçmişe, bugüne ve yarına meydan okudu. Ancak, bu eforları da ortaya koyan iş hedefleri de tüm bu kolaylaşma yarışını iyice kızıştırdı. Tüm bunların doğal bir sonucu da, bugün işleyeceğimiz “Niyet Odaklı Tasarım” oluyor. Kullanıcılara en kolay şekilde istediklerini sağlamayı hedefleyen bu yöntemi keşfedip, uygulama aşamalarına bakıyoruz.
İçindekiler:
- Intent Driven Design - Niyet Odaklı Tasarım Nedir?
- Niyet Odaklı Tasarımın İlk Aşaması: Ürün Gereklilikleri Toplantısı
- Uygulamaya Koyma
- Canlı Sonrası
- Sonuç
Intent Driven Design - Niyet Odaklı Tasarım Nedir?
Niyet odaklı tasarım, hem kullanıcı hem de iş lideri niyetini anlayıp, ortak bir düzlemde sunarak uygulamaları ve arayüzleri en optimum şekilde tasarlama işidir. Niyet odaklı tasarım, iki önermeye sahiptir:
- Kullanıcıların ürünü kullanmak için belli bir “niyeti” vardır.
- İş liderlerinin, paydaşların, bu ürünü sunmak için belli bir “niyeti” vardır.
Niyet, kullanıcının da, işverenin de elde etmek istediği asıl fayda olarak ele alınabilir. Örneğin, “insanlar matkap kullanıyor ancak istedikleri şey duvarda bir delik” mottosu, niyet kavramını anlatmak için biçilmiş kaftan. Bir e-ticaret sitesine giden kullanıcının ana amacı veya niyeti, istediği ürünü satın almaktır. Bu işlem ne kadar kolay bir şekilde tamamlanırsa, kullanıcı o kadar iyi bir deneyim edinir. Kısaca, aradığını bulabilmek, işlemi hızlı ve kolayca tamamlamak ve niyetin neyse onu gerçekleştirmek, tasarım sürecinin kalbi oluyor.
Niyet Odaklı Tasarımın İlk Aşaması: Ürün Gereklilikleri Toplantısı
Yazılım sistemleri büyüdükçe, her bir paydaşın vizyonu da birbirinden farklılaşır. Özellikle de farklı departmanlardan, öncelikleri farklı olan paydaşların vizyonundaki bu farklılaşma çok ayrı noktalara kayabilir. Bir özelliklik geliştirileceği zaman ise, tüm bu farklı öncelikler listenin başına taşınmaya çalışılır ve bu süreç daha karmaşık bir hale gelebilir. Bu noktada gereklilikleri tam olarak anlamak ve arkasındaki niyeti ortaya çıkarmak için ekibin bir araya toplanması tavsiye ediliyor. Bu toplantıda masaya yatırılan temel soru ise: “Bu gerekliliği neden talep ediyorsun?” oluyor. Buna paralel şekilde, şu 3 soru ile gereklilik görüşmeleri yapılandırılıyor:
- Bu belirli uygulama/gereklilik neden gereklidir?
- Şirket için tam olarak ne yapacak?
- Belirli etkinlik şu anda nasıl işleniyor ve sistem tarafından nasıl işlenmesi bekleniyor?
- Bunun için istenen roller nelerdir? (Kullanıcıların görevleri yerine getirmesi için roller ve görev gruplarını otomatik olarak gerçekleştiren süreçlerin rollerini içerebilir.)
Çok fazla niyetin gündeme taşındığı durumların peşi sıra aksaklıklar ya da sürekli ertelemelerin yaşanmaması için, bu tarz projeler spesifik niyetlere dayalı küçük parçalara bölünmelidir. Bu toplantılar sonucunda, tek bir amaca hizmet eden işlevler bir araya getirilip birlikte geliştirilebilir. Niyetlerin geliştirme sırası ise öncelik ve birbirine bağımlılık durumuna göre belirlenebilir. Nihayetinde, sistem niyet bazlı adımlarla inşa edilebilir.
Avantajları
- Tüm paydaşlar için her bir işlev talebinin arkasındaki niyet daha net hale gelir.
- İşlevlerin önceliklendirilmesini daha basit ve yapılandırılmış hale getirir.
- Mimarlar ve geliştiricilerin, herkes işlevin arkasındaki amacı bildiği için iyileştirme önerileri sunmasına olanak tanır.
- Niyet odaklı tasarım için gereklilik toplantıları, tüm paydaşların ortak veya paylaşılan bir vizyona sahip olmasını mümkün hale getirir.
- Tasarımın daha gelecek odaklı olmasını sağlar.
Dezavantajları
- Bazı durumlarda ticari sırlar ile niyetleri en açık şekilde ortaya koyma arasında bir seçime zorlarken, ikisi arasında bir denge kurmak zorlaşır.
Uygulamaya Koyma
Niyet odaklı tasarımın ilk aşaması olan görüşmeler, paydaşların amaçlarını ortaya koyması ve anlaşılması için ortam sağlar. İkinci aşama olan uygulama ise, odağı paydaşlardan alır ve kullanıcıya çevirir. Kullanıcıya amacını en doğrudan şekilde gerçekleşmesini mümkün kılacak tasarımla aşılacak sorunlar ise şu şekilde sıralanıyor:
- Linklerin kalabalık olması
- Çok fazla bildirim çubuğu veya uzun bildirim listelerinin akışı çok uzatması
- Sayfayı daha göz alıcı kılmanın zor olması
- Kullanıcının, istediği aktiviteye götüren linkleri arama zorunluluğu
Kullanıcıya göstermek için en alakalı elementleri, en hızlı şekilde kullanıcıya sunmak için şu adımlar atılıyor:
- Görüşmelerde önceliklendirilen niyetler, muhtemel kullanıcı amaçlarına göre gruplanıyor.
- Ürün tasarımcıları ve geliştiriciler, muhtemel niyetler arasından seçim yapıyor ve bunlara bağlı olarak seçilebilecek aktiviteleri gruplandırıyor.
- Sistem, kullanıcılara ilgili liste içinden niyet belirlemelerini talep ediyor.
- Seçilen niyete göre, kullanıcının yapabileceği aktivitelerin bağlantılarını gösteriliyor ve kullanıcı oturum sırasında 'seçilen niyeti' değiştirebiliyor.
- Gelecek kullanımlarda önermek için, sistem her bir niyet seçimini ve aktiviteleri kaydediyor.
Avantajları
- Geliştirme, her niyet için ayrı ayrı yapılır.
- Kullanıcı arayüzü daha basit ve daha az yoğun hale gelir.
- Mobil, bilgisayar gibi farklı cihazlar için aynı arayüzler kullanılabilir hale gelir. Çünkü arayüzler artık daha basit hale gelmiştir ve sonucunda da geliştirme eforu ve maliyetlerini de azaltacaktır.
- Kullanıcıyı her türlü bildirimle boğmak yerine, sadece seçilen niyetle ilgili bildirimler gösterilebilir. Böylece bildirim döngülerinin kısalıp, bildirim çubuklarının sayısı da azalacaktır. Bir diğer avantajı da, da bildirim çubuğunun göz ardı edilme olasılığını azaltmasıdır.
- Yazılım sisteminin herhangi bir noktasında yeni özelliklerin eklenmesi daha kolay hale gelir.
Dezavantajları
- Eğer niyetler doğru şekilde sıralanmazsa, bilgi mimarisi hassas hale gelebilir.
- Tasarım muhakkak geleceğe yönelik ve ölçeklenebilir olmalıdır, aksi takdirde pazar uyumsuzluğu, kullanıcı ihtiyaçlarını yanıtlayamama ve gelecek teknolojilere uyumsuzluk yaşanacaktır.
- Teknik borcu fazla, modülerliği düşük olan tasarımlar, düzenli bakım yapma konusunda dezavantajlara yol açabilir.
- Paydaşlar ve tasarımcılar, sistem ve potansiyel kullanıcılar konusunda açık bir iletişim kurmalıdır, aksi takdirde kullanıcı ihtiyaçlarına yanıt veren tasarımlar sağlamak zorlu hale gelecektir.
Canlı Sonrası
Kullanıcı niyetlerinin nabzını tutmak ve tasarımın bu niyetlere ne kadar hizalı olduğunu görmek için, kullanıcı herhangi bir niyeti ve etkinliği seçtiğinde, sistem bunun veritabanına bir girişini yapmalıdır. Buna ek olarak destek departmanı kullanıcı verisini niyetlere göre segmente etmelidir; misal, niyet-yaş, niyet-lokasyon ve niyet-dönem gibi. Bu data gelecekte büyüme hamleleri için elimizi güçlendirecektir.
Avantajları
- Paydaşlar, kullanıcıların yazılım uygulamasını kullanmasının ardındaki en büyük niyetleri öğrenebilir.
- Niyet, yazılım uygulamasının kullanımının ana nedenidir ve buna bağlı olarak paydaşlar bu niyet üzerinde daha fazla kontrol sahibi olabilir.
- Bazı niyetler, diğerlerinden daha yüksek önceliğe sahip olabilir ve uygulama bakımı ile Hizmet Düzeyi Anlaşmaları / Operasyonel Düzey Anlaşmaları) niyetin önceliğine göre belirlenebilir.
- En çok kullanılan niyetler ve en çok tıklanan bağlantılar ekranda üst sırada yer alabilir.
- Paydaşlar, niyetlerin yaş, coğrafi konum, eğitim gibi kullanıcı özelliklerine göre nasıl değiştiğini daha iyi görebilir.
- Pazarlama / satış uygulamaları durumunda, bu veri paydaşlara çok yardımcı olacaktır çünkü niyetler ve kullanıcıların yaşları, coğrafi konumları gibi faktörler arasındaki matrisi oluşturabilirler.
- Paydaşlar, niyetlerin zaman içindeki değişimini izleyebilir.
- Teknik destek ekibi, “Şikayet Sayısı - Niyet” matrisini çıkarabilir, bu da paydaşların ve teknik ekibin tam etki alanına odaklanmalarına yardımcı olabilir.
- Sistem düzgün çalışıyorsa, şikayetlerin niyetin uygunsuzluğu, eksik tasarımı ya da tanımı nedeniyle geldiği kabul edilebilir.
- Niyet odaklı sistem zamanla olgunlaştıkça, belirli bir zaman diliminde kullanıcı şikayet sayısı da azalacaktır.
- Niyet odaklı tasarımın geçmiş verileri, sistemin gelecekteki dönüşümünü yönlendirecektir.
Dezavantajları
- Paydaşlar ve teknik ekip, matris raporlarını sürekli olarak incelemelidir, aksi takdirde sistem ulaşması beklenen olgunluğa ulaşamayacaktır.
Sonuç
Kullanıcı ve ürünün kesişim kümesi olan niyetler, tasarımı nasıl yeniden şekillendirir? Bu içerikte niyet odaklı tasarım ile kullanıcıya en kolay ve en doğrudan şekilde amaçlarını tatmin edecek çözümler sunmayı hedef aldık. Niyet odaklı tasarımın ilk adımında şirket ve paydaşların niyetleri ele alınıp, gerekçelendirilip, önceliklendiriliyor. İkinci adımda ise kullanıcı niyetleri ön plana alınıyor. Gereklilik görüşmelerinin çıktısı olan niyetler, muhtemel kullanıcı amaçlarına göre gruplandırılıyor. Daha sonrasında kullanıcının karşısına çıkan bu niyetler test ediliyor ve doğrulukları saptanıyor. Üçüncü aşamada canlıya alınan niyet tabanlı tasarım ve kullanıcı etkileşimi izleniyor ve ilgili data toplanıyor ve niyet odaklı şekilde gelişme ve büyüme daha da mümkün hale geliyor. Sözün özü, tasarımın nihai hedefi kolaylık ve sezgisel bir deneyim sunmaktır ve trendlerin zaman içindeki gelişiminin bugün vardığı yer ise, niyet odaklı sonuçlardır. Özellikle yapay zekanın gelişimi ile birlikte niyet odaklı tasarımlarda başarı yakalamak çok daha mümkün ve yaygın hale gelecektir; izleyip görelim diyor ve içeriğimizi sonlandırıyorum! Görüşünceye değin diğer blog içeriklerimizi okumayı ihmal etmeyin!