Ürün ve kullanıcı fayda üzerinde bir araya gelirken, ürünü kullanılabilir, faydayı deneyimlenebilir kılan yegane araç ise tasarımdır. Ürün tasarımı, her ne kadar UX ve UI ilkelerini barındırsa da, ürünün fikir aşamasında başlar ve canlı sonrasında da görevinin başında olur. Bu içerikte ürün tasarımı sürecine daha yakından bakıp, 7 büyük adımda çıktı almaya odaklanıyoruz.
İçindekiler:
- Ürün Tasarımı (Product Design) Nedir?
- Tasarım Odaklı Düşünme: Ürün Tasarımının Ön Koşulu
- 7 Adımda Ürün Tasarımı
- Ürün Vizyonunu, Stratejisini ve Değerini Tanımlamak
- Ürün Araştırması
- Kullanıcı Analizi
- Fikirleştirme
- Tasarım
- Test ve Validasyon
- Lansman Sonrası İşler
- Yapay Zeka Ürün Tasarımı Süreci Üzerine Konuşuyor
Ürün Tasarımı (Product Design) Nedir?
Yeni ürünleri müşteriler ile buluşturmak için keşif aşamasından teslimat aşamasına kadar sistematik bir şekilde hayat etme, yaratma, test ve itere etme ile tasarım çıktısı alma disiplinine ürün tasarımı denir. Kullanıcıya en iyi deneyimi sunmak ve peşi sıra bir fayda sağlamak için ürünün tasarlanmasında görüntü, fonksiyon ve kalite kaygıları bu sürecin temel elementleridir. Ürün tasarımının UX/UI tasarımından farkına bir kez daha bakarsak, ürün geliştirme döngüsünde tasarımın dahiliyetini görmüş oluruz. UX/UI tasarımı ürün geliştirmede bir durakken, ürün tasarımı sürecin başından, yani pazar fırsatlarını tanımlamaktan; sonuna kadar en iyi görselliği, fonksiyonu ve maliyeti sağlamak için kurmaylık yapar. Tasarım becerilerini bir üst noktaya taşımak, ürün geliştirme süreçlerinde yer almak için Uygulamalı Product Design eğitimine şimdiden göz atabilirsin!
Tasarım Odaklı Düşünme: Ürün Tasarımının Ön Koşulu
Ürün tasarımı için ekranın başına geçmeden önce, doğru bir bakış açısı edinmeliyiz. Elbette bu bakış açısı da tasarım odaklı düşünme oluyor. Ürünün keşif aşamasında sormamız gereken soruları sorabilmek, doğru yanıt bulup, bu ipuçlarını doğru şekilde uygulamak adına merkeze insanı koyarak başlıyoruz işe. Daha sonra her bir ürün fikrinin, kullanıcıya gerçekten bir fayda sağlayıp sağlamadığını test ederken başvurduğumuz araç ise empati oluyor. Ancak, tasarım odaklı düşünmenin doğru çözümlerle kullanıcıya ulaşması için, business thinking, yani iş odaklı düşünme ile uyum sağlaması da gerekiyor. Bu uyumu sağlamak için de ünlü 5 adımlı tasarım odaklı düşünme çerçevesinden yardım alabiliriz.
7 Adımda Ürün Tasarımı
- Ürün Vizyonunu, Stratejisini ve Değerini Tanımlamak
- Ürün Araştırması
- Kullanıcı Analizi
- Fikirleştirme
- Tasarım
- Test ve Validasyon
- Lansman Sonrası İşler
Ürün Vizyonunu, Stratejisini ve Değerini Tanımlamak
Ürün tasarımı, ortada henüz ürün yokken başlar. Ürün vizyonu, uzun süreli ürün ve iş hedeflerini belirtirken, bir varış noktası değil, ufuk çizgisi tanımlar. Bir ürünün vizyonu, en soyut şekildeki varoluş formu ve amacıdır. Ürün stratejisi ise, bu amaca erişmek için hangi uygulamaların sıralı bir şekilde hayata geçeceğini belirten bir plandır. Örneğin, “sağlıklı yaşam seçimleri için anlık rehberlik sağlamak” bir mobil fitness uygulamasının vizyonuyken, lokalizasyon özellikleri ile kullanıcıların muhtemel öğün tercihleri, yemeklerin kalorileri ve yeme alışkanlıklarının tanımlanması ise bir ürün stratejisidir. Product designer olmak isteyenler ise bu vizyonu ve stratejiyi mümkün olduğunca iyi anlamalı ve tüm tasarım hamlelerini bu eksende gerçekleştirmelidir.
Değer Önerisi Tanımlamak: Tersine Çalışma Tekniği
Başarı Kriterlerini Belirle
Bu ürünün başarılı olduğunu, yani kullanıcılar tarafından sevilip kullanılacağını, gösterecek olan kriterler nelerdir? Bu kriterleri KPI ve metrikler formatında belirleyerek işe başlamak, karşılaşılan sorunları erken dönemde fark edip doğru hamlelerle ortadan kaldırmak için yolumuza ışık tutacaktır.
Ürün Araştırması
Kullanıcı Araştırmaları
Kullanıcılar olmaksızın, ürün yalnızca bir portfolyodan, prototipten ibarettir. Bu yüzden kullanıcıyı tanımak, anlamak ve tanımlamak, en büyük görevlerdendir. Bu amaç için iki temel araştırma yönteminden biri kullanıcı görüşmeleri, diğeriyse çevrimiçi anketlerdir. Kullanıcı görüşmeleri, ideal olarak vücut dilini ve sözlü ipuçlarını gözlemlemek için şahsen yapılan, 30-60 dakika süren birebir görüşmeleri içerir. Çevrimiçi anketler, doğrudan etkileşimden yoksun olsa da, daha fazla katılımcıya ulaşması avantajına sahiptir. Bu anketler kapalı ve açık uçlu sorular aracılığıyla hem nicel hem de nitel veriler toplayabilir. Kısacası her iki yöntem de kullanıcı ihtiyaçlarını, davranışlarını ve duygularını anlayarak daha daha iyi bir ürünü, daha iyi tasarlamak için ihtiyaç duyduğumuz bilgileri taşır.
Pazar Araştırması
Kullanıcı Analizi
Persona
- Temsil ettiği kullanıcı türlerinin davranışlarını, ihtiyaçlarını ve motivasyonlarını vurgulayan kurgusal karakterlerdir.
- UX tasarımcıları, kullanıcı gruplarını ürün araştırma sonuçlarına dayanarak belirler ve bu grupları temsil eden personas oluşturur.
- Kullanıcıların belirli bağlamlardaki hedeflerini anlamak için kullanılır ve özellikle fikir üretme aşamasında faydalıdır.
- İpuçları:
- Personayı gerçek verilere dayandırın. Araştırma sonuçlarına dayanmayan ayrıntılar eklemekten kaçının.
- Araştırma katılımcılarının veya tanıdığınız kişilerin adlarını veya detaylarını kullanmayın; bu, objektifliği etkileyebilir.
Empati Haritası
- Kullanıcı hakkında bilinenleri görselleştiren bir araçtır.
- Kullanıcı ihtiyaçlarının ve isteklerinin arkasındaki nedenleri anlamaya yardımcı olur.
- Ürün odaklı düşünceden, kullanıcı odaklı düşünceye geçiş yapmayı sağlar.
- Kullanıcı hakkında şunları ifade eder: "Ne söyler, ne düşünür, ne yapar, ne hisseder."
- İpucu:
- Empati haritasını bir poster haline getirerek ofisin farklı yerlerine asın. Bu, kullanıcı odaklı düşünmenin ekip üyeleri arasında sürekli hatırlanmasını sağlar.
Fikirleştirme (Ideation)
Bu aşamada ekip ruhu kendini her zamankinden daha çok gösterir. Ürüne dair pek çok fikrin ortaya atılıp yaratıcı çözüm önerilerinin peşi sıra geldiği bu aşamanın ikinci ayağı ise, fikirlerin geçerliliğini tespit etmektir. Bununla ilgili pek çok uygulama ise bizim katılımımızı bekliyor:
User Journey Mapping - Kullanıcı Yolculuğu Haritalama
Kullanıcı yolculuğu, en temelde, kullanıcı adımlarının ve eylemlerinin zaman çizgisi üzerinde görselleştirilmesidir. Böylece kullanıcının başından geçen süreçler daha kolay anlaşılır hale gelir, tüm ekip de aynı sayfada buluşabilir. Ayrıca kullanıcının başından geçen olumsuz deneyimler, sürtünmeler ya da acı noktalarını da saptamak için bu yöntem oldukça kolaylık sağlıyor. Basit bir kullanıcı yolculuğu, ürün veya hizmet birden fazla yol sunsa da, bir kullanıcı bir hedef, bir senaryo ve bir yol izler. Öte yandan karmaşık bir kullanıcı yolculuğu ise, aynı akışta farklı kullanıcıların yollarını yansıtır; farklı zaman dilimlerinde ve senaryolarda yaşanan deneyimleri barındırır.
Storyboarding
Storyboarding, kullanıcının hikayesini görsel bir şekilde, farklı karelerle sunar. Bu, ürün tasarımcılarının, kullanıcıların ürünlerle gerçek hayatta nasıl etkileşimde bulunduğunu en basit haliyle anlamalarına yardımcı olan bir diğer yöntemdir.
Kullanıcı Hikayeleri ve İş Hikayeleri
Bir kullanıcı hikayesi, bir kullanıcının bir ürün aracılığıyla başarmak istediği bir şeyin basit bir tanımını sunar. Bu yolla kullanıcıyı daha yakından tanıyabiliriz. İş hikayeleri ise özellikleri tanımlamak için kullanılır ve problemleri ortaya koymak için fayda sağlar.
Jobs to be Done Çerçevesi
JTBD, Kullanıcıların ilgili ürünü neden tercih edeceklerini “işe alma” mantığında açıklayan bir yöntemdir. Çözümler ve özellikler için acele etmemek ve ürünü derinlemesine keşfetmek için bu çerçeve, problemleri ve muhtemel sonuçları tahmin etme faydası sağlar.
Ürünün Yapısını Anlamak için Bilgi Mimarisi
Bilgi mimarisi (IA), bir web sitesi, uygulama veya diğer ürünlerin yapısını oluşturur; kullanıcıların nerede olduklarını varmak istedikleri noktaları haritalar. Bilgi mimarisi, navigasyon, hiyerarşiler ve kategorizasyonlardan oluşur. Kullanılabilir ürünler için bilgiyi en doğru şekilde düzenlemenin yanı sıra bu yöntem, değer önerisini ve beklenilen kullanıcı deneyimini doğru yansıtmak için çözümler oluşturmamıza da yardım eder.
Design Sprints
Tasarım fikirlerini doğrulamak için beş günümüz var! Tasarım sprintleri, ilgili tasarımı beş gün içinde oluşturup, test edip, prototipleme ile fikirlerin faydalı olup olmadığını görmemize yarar.
Tasarım
Test ve Validasyon
Kullanılabilirlik Testi
Bu ürün, ne kadar kolay kullanılıyor? Kullanılabilirlik testi kullanıcıların ürün ile etkileşimlerini ölçüp tartarken, hangi noktalarda sorun yaşandığını tespit edip ortadan kaldırmak için ipuçları aramasıyla tasarım sürecine eklemleniyor. Şunu biliyoruz ki, ürün ne kadar güçlü bir değer ve fayda önerisi sunsa da, bunu yerine getirmesi için kolay bir kullanım şart. Çünkü kullanıcılara vakit kaybettiren, kafa karışıklığı yaşatan ve nihayetinde kötü bir deneyim sunan ürünler, maalesef rakiplerinden geri kalacaktır.
Diary Study (Günlük Çalışması)
- Amaç: Kullanıcıların ürünle etkileşimlerini uzun bir süre boyunca (birkaç gün, hafta veya daha uzun) incelemek.
- Katılımcılardan Beklenenler:
- Günlük tutmaları ve faaliyetleri hakkında belirli bilgiler kaydetmeleri.
- Açık uçlu sorular:
- Ürünü kullanırken neredeydiniz?
- Hangi görevleri tamamlamayı umuyordunuz?
- Sizi sinirlendiren bir şey oldu mu?
- Araştırmanın Faydaları:
- Kullanıcıların ana görevlerini anlamak.
- Karmaşık görevleri tamamlarken kullandıkları iş akışlarını incelemek.
- Katılımcının bağlamı ve çevresi hakkında zengin bilgi sağlamak.
- Veri Toplama Yöntemi:
- In-situ logging: Katılımcılar, yaptıkları önemli aktiviteleri tamamladıkça kaydeder.
- İpuçları:
- Kayıt için net ve detaylı talimatlar oluştur.
- Katılımcılardan hangi bilgilerin kaydedileceği konusunda yeterince spesifik ol.
- Katılımcılara günlüklerini doldurmaları hatırlatmasını yap.
- Mümkünse günlüğe ekran görüntüleri eklenmesini sağla.
Lansman Sonrası İşler
Ürün tasarımı sürecinin canlı sonrası da devam ettiğini bir kez daha hatırlatalım. Lansman sonrasında kullanıcı geri bildirimleri ve analitik veriler, bizlere tasarım sürekli olarak iyileştirmek için ipuçları sağlar. O yüzden canlı sonrasını iyi değerlendirmek için şu 3 konuya odaklanalım:
- Veri Analizi: Kullanıcı davranışlarını anlamak ve tasarımı geliştirmek için analitik araçlar kullanılır.
- Kullanıcı Geri Bildirimleri: Düzenli kullanıcı geri bildirimleri, ürünü iyileştirmek için önemlidir.
- A/B Testi: Tasarım değişikliklerinin etkinliğini test etmek için A/B testi yapılır.
Yapay Zeka Ürün Tasarımı Süreci Üzerine Konuşuyor
Ürün tasarımı süreci, her projeye özgü olarak şekillendirilmelidir; müşteri ihtiyaçları, süre ve bütçe gibi faktörler bu süreci etkiler. Tasarım, lineer bir süreçten ziyade döngüsel olup sürekli iyileştirme gerektirir. Dijital ürünler, sürekli geri bildirim alarak ve kullanıcı verileriyle evrilir. Ayrıca, iyi tasarım yapmanın yanı sıra, bu tasarımın ekip ve paydaşlarla etkin bir şekilde iletişim kurulması gerektiği unutulmamalıdır. Başarılı tasarımlar, doğru hedef kitleye, doğru özellikleri ve kullanıcı deneyimini sunarak yaratılır.