En sık kullandığımız AI araçlarına bir kez daha bakalım: ChatGPT, Claude ve Gemini… Hepsi neredeyse aynı arayüzü, herkese sunuyor. Oysaki AI, kişiselleştirmeyi çok daha kolay ve mümkün hale getirmeliydi. Yani GenAI araçlarının "şu anda" kendi söküğünü dikemediği bir aşamadayız. Ama GenAI’nın geleceği, hem Generative UI (GenUI) ile değişecek hem de GenUI’yı dönüştürecek. Bu içerikte, kavramı literatüre kazandıran NNGroup’un katkılarından da faydalanarak GenUI’yı ve sonuç odaklı tasarımı tanımlayarak işe başlayacağız. Ardından GenUI ile nelerin değişeceğini tahmin ederek, tasarımcıyı bekleyen görev ve sorumluluklara odaklanacağız. İyi okumalar!
İçindekiler:
- Generative UI Nedir?
- Generative UI versus AI Destekli Tasarım
- Generative UI’nın Faydaları ve Kullanım Durumları Üzerine Bir Senaryo
- Sonuç Odaklı Tasarım (Outcome Oriented Design) Nedir?
- Sonuç Odaklı Tasarımcı (Outcome Oriented Designer) Kimdir?
- Özetle Generative UI Nedir?
Generative UI Nedir?
Generative UI, kullanıcılara daha kişiselleştirilmiş bir deneyim sunma amacıyla yapay zeka araçlarının yine yapay zeka yardımıyla bürüneceği dinamik ve gerçek zamanlı bir arayüzdür. Şimdilik daha çok arama motoru kullanım alışkanlıklarımızla uyumlu bir AI arayüzü ile karşı karşıyayız. Bunun temel nedenleri,
- Kapsayıcı tasarımın önceliklendirmek,
- AI araçlarının çok geniş kullanıcı profillerine hitap etmesi,
- Kişiselleştirmenin sınırlı ve yüzeysel kalması,
- Teknik bakım ve ölçeklenebilirlik kaygıları
olarak sıralanabilir. Ancak, yapay zeka gelişmeye devam ettikçe, arayüzleri de değişmeye itecek. Her ne kadar bu değişimin ne zaman gerçekleşeceğini belirleyemesek de, GenUI ile her kullanıcı son derece kişiselleştirilmiş, özel arayüzlerle karşılaşacak diye tahmin ediyoruz.
Generative UI versus AI Destekli Tasarım
Generative UI’nın nasıl gerçekleşeceğini tartışmadan önce, eğer varsa, kafa karışıklığını önlemek isteriz. GenUI, AI destekli şekilde kullanıcı arayüzleri tasarlamak değil, her AI kullanıcısı için kişiselleştirilmiş arayüzler anlamına geliyor. İki konsepti daha açık şekilde ele aldığımız tabloyu inceleyebilirsiniz:
Generative UI’nın Faydaları ve Kullanım Durumları Üzerine Bir Senaryo
GenUI, şu anda yalnızca bir tahmin. Bu bölümde GenUI konseptini daha somut kılmak için bir senaryo üzerinden ilerleyebiliriz. NNGroup, GenUI’ın sunduğu her özellik ve kullanım durumlarını, disleksi gibi bireysel ihtiyaçlardan başlayarak, kullanıcının geçmiş tercihleri ve bağlamsal koşullarına kadar detaylandırmış.
- Erişilebilirlikte Kişiselleştirme: Kullanıcının bireysel özelliklerine göre (örneğin disleksi) arayüzde özel font ve kontrast ayarları uygulanabilir. Bu, erişilebilirlik ihtiyaçlarını otomatik olarak karşılayan dinamik UI anlamına gelir.
- Doğal Etkileşim Yolları (Konuşarak Komut Verme): Kullanıcı, yazmak yerine konuşarak komut verebilir. Bu, UI'nın kullanıcı tercihlerine göre esneklik kazandığını yansıtır.
- Kullanıcının Konum ve Geçmiş Bilgilerini Otomatik Algılama: Kullanıcı kalkış yeri belirtmese bile sistem, önceki seyahat bilgilerine veya profil verilerine göre mantıklı bir varsayımda bulunur. Kullanıcının iş yükü azalırken gereksiz bilgi girişi de ortadan kalkar.
- Bağlamsal Farkındalık ve Uyarı Sistemleri: GenUI, sadece uçuş bilgilerini sunmaz; hava durumu gibi faktörleri de dikkate alarak bilgi verir. Bu sayede kullanıcı daha proaktif, bağlama duyarlı bir deneyim yaşar.
- Kullanıcı Önceliklerine Göre Sonuçların Sunumu: Arayüzdeki bilgi mimarisi, kişisel önceliklere göre şekillenir (örneğin maliyet ve yolculuk süresi öne çıkarılır). Bu, "herkese aynı şekilde göster" yaklaşımının ötesinde, bireysel karar destek sistemine dönüşür.
- Dinamik Sıralama ve Uyarılar: Kullanıcının tercihlerine uygun olmayan seçenekler (örneğin cam kenarı olmayan koltuklar, gece uçuşları) önceden uyarılır veya geri plana atılır. Bu da arayüzün aktif şekilde filtreleme ve sıralama yapması demektir.
- Ölçeklenebilir Kişiselleştirme: Bu detaylar tek bir kullanıcı için manuel olarak tasarlanabilir, ancak GenUI ile 190 milyon kullanıcıya aynı anda kişisel deneyim sunmak mümkündür. Manuelden AI’ya geçişteki en büyük fark ise, kişiselleştirmenin artık sadece "mümkün" değil, “ölçeklenebilir" olmasıdır.
Sonuç Odaklı Tasarım (Outcome Oriented Design) Nedir?
Sonuç odaklı tasarım, etkileşim ve UI tasarımını stratejik bir şekilde otomatize ederken, kullanıcının hedef ve nihai sonuçlara daha fazla odaklanmasını sağlayan bir yaklaşımdır. Yani tasarımın nasıl göründüğünden veya işlediğinden ya da bir çıktıdan ziyade, kullanıcıların istediği sonucu vermeye odaklanır. Bu yaklaşım, GenUI döneminde deneyim tasarlarken benimseyeceğimiz temel prensip olacaktır.
Sonuç Odaklı Tasarımcı (Outcome Oriented Designer) Kimdir?
Öncelikle, GenUI ile tasarım süreçlerinde gerçekleşecek temel değişikliklere göz atalım. İlk olarak AI, kullanıcıların bilgi arama ve karar verme süreçlerini dönüştürürken mikroetkileşimlerin önemi de azalacak. Çünkü filtreleme, buton kullanımı gibi etkileşim ihtiyaçları, AI tarafından gerçek zamanlı ve bağlama duyarlı şekilde karşılanacak. İkinci olarak geleneksel tasarım yaklaşımı, ortalama kullanıcıya yönelik, herkese uyacak genel çözümler sunarken; artık tekil kullanıcı arayüzlerinin dönemi başlayacak. Bu noktada tasarımcılara düşen arayüzü elle tasarlamaktan ziyade, yapay zekanın kullanıcıya özel arayüzler üretirken izlemesi gereken prensipleri, kısıtlamaları ve kuralları tanımlamak olacaktır. Yani mikroetkileşimlerin yavaş yavaş ortadan kalktığı, herkese özel arayüzlerin ortaya konduğu ve tasarımcının kuralları belirlediği bir tasarım yaklaşımından söz ediyoruz. Tüm bu dönüşümün ortasında GenUI dönemi tasarımcısının becerilerine de daha yakından bakalım şimdi de:
- Sonuç Odaklı Tasarım Düşüncesi: GenUI çağında tasarımcılar arayüz değil, kullanıcı hedeflerine ulaşmayı sağlayan sonuçları tasarlamalı.
- Kullanıcı Merkezli Problem Çözme: Kullanıcının ihtiyaçlarını derinlemesine anlayıp, onlara değer sunacak çözümler geliştirme becerisi daha da önem kazanacak.
- Eleştirel Düşünme ve Merak: Tasarımcılar, AI sistemlerinin sunduğu çözümleri sorgulayıp yönlendirebilecek analitik düşünceye ve sürekli öğrenme isteğine sahip olmalı.
- Kapsayıcı ve Sistemsel Bakış Açısı: GenUI ile çok sayıda değişkeni aynı anda düşünmek gerekecek. Bu durumda tasarımcılar daha geniş kapsamlı, çok boyutlu sistemleri yönetebilmeli.
- Kural ve Parametre Tasarımı: Detaylı bileşen tasarlamak yerine, AI’nın çalışacağı sınırları, kuralları ve öncelikleri tanımlamak tasarımcının yeni görevi haline gelecek.
- Bilgi Hiyerarşisi ve İçerik Önceliklendirme: Hangi bilginin gösterileceği, hangisinin önemsiz sayılacağı gibi kararları almak, tasarımcının rehberlik ettiği alanlardan biri olacak.
- Kullanıcı ve İş Hedeflerini AI’a Anlatabilme Yetisi: AI sistemine kullanıcı ihtiyaçlarını ve iş hedeflerini doğru aktarma becerisi gelişecek.
- Yeni Nesil Persona ve Yolculuk Haritaları: Klasik persona kalıpları değişecek. GenUI sayesinde çok daha çeşitli kullanıcı profilleriyle çalışmak gerekecek. Bu da personaları ve yolculuk haritalarının daha karmaşık kılacak.
- AI Destekli Araştırma ve Tasarım Araçlarını Kullanma: Zorlu kullanıcı ihtiyaçlarını anlamak için AI destekli araştırma ve prototipleme araçlarını kullanabilmek önemli hale gelecek.
- Sürekli Araştırma ve Test Kültürü: Dinamik olarak üretilen arayüzlerin gerçekten işe yarayıp yaramadığını anlayabilmek için kullanıcı davranışını düzenli olarak gözlemlemek ve test etmek kritik bir önem taşıyacak.
Özetle Generative UI Nedir?
Generative UI şu anda geleceğe yönelik bir tahmin niteliğinde. Ancak bu tahmini bugünkü içeriğimize taşıyan şey, gerçekleşme potansiyeli ve etkisidir. Çünkü şu an karşılaştığımız YZ arayüzleri, bu teknolojinin faydalarını yeteri kadar yansıtamıyor ve optimum deneyimi sağlayamıyor. GenUI ise yapay zekadan en yüksek oranda ve en kolay şekilde faydalanabilmemiz için daha kişiselleştirilmiş, dinamik ve erişilebilir bir yüzle karşımıza çıkacak. Bu noktada tasarımcılara düşen, daha fayda ve sonuç odaklı düşünmek, daha detaylı personalar çıkarmak ve sürekli araştırmayı alışkanlık edinmektir. Bu içeriği bitirmeden, GenUI kavramını ve tahminini ortaya koyan NNGroup içeriğinden faydalandığımızı ilgilisine yeniden hatırlatmak isteriz. Bir sonraki içerikte görüşünceye dek hoşça kalın!
.png)
