İnovasyon nedir?

‍

Mevcudun evrimi mi? Gerek süreç, gerek ürün, gerek operasyon olsun, bir inovasyonu hayata geçirmek hedefinin odağında ne var? İnsan… Ya da kullanıcı mı demeliydim? İnsan odaklı inovasyon, temeline aldığı birey ve toplumları ana kaygı olarak ele alır. Yani üründen, operasyondan ya da süreçten önce; bu eforların ana sebebi olan insan hayatına kolaylıkla birlikte değer katma karşımıza çıkıyor. Bu içerikte insan odaklı inovasyon konusu konusunun önemine, tarihteki örneklerine ve geleceğine doğru bir yolculuğa çıkıyoruz. Ancak daha da önemlisi, tasarım odaklı düşünme kıyılarında insan odaklı inovasyonu da çepeçevre ele alarak, bizim de bir değer yaratmamız için hangi teknikleri uygulayacağımızı inceleyeceğiz.

‍

İçindekiler

1. İnsan Odaklı İnovasyon Neden Önemlidir?
2. İnsan Odaklı İnovasyon Ne Zaman ve Nasıl Ortaya Çıktı? Bugüne Nasıl Geldi?
3. İnsan Odaklı İnovasyonun Geleceğinde Neler Var?
4. İnsan Odaklı İnovasyon ve Tasarım Odaklı Düşünme Nerede, Nasıl Buluşuyor?
5. Yapay Zeka İnsan Odaklı İnovasyon ve Tasarım Odaklı Düşünme Metodunu Özetliyor

‍

İnsan Odaklı İnovasyon Neden Önemlidir?

İnsan odaklı inovasyona bakmadan önce, “means to an end” kavramına bakmak istiyorum. Yani belli bir nihai amacın öncelendiği ve gerekli eylemlerin tamamen bir çıkar için hayata geçtiği durumlardan… İnsan odaklı inovasyonun önemi başlığı altında, pek çok maddede bu bakış açısı ile elde edeceklerinizi listeleyebilirdim. Ancak insan odaklı inovasyon bakış açısıyla da ters düşmüş olurdum. Çünkü insan odaklı inovasyonun odağında “birey ve toplum” olduğu gibi, önemini ölçmek için de pratikten önce, değer konusuna odaklanmak daha doğru bir başlangıç olacaktır.

‍

‍

İnsan Odaklı İnovasyon Üzerine Bir Örnek: Ford Model T

Bugün 1.7 milyar araç sayısısından bahsediyoruz; ancak 1908’e döndüğümüzde ABD’de yalnızca 194 bin kayıtlı araç vardı. Yani otomobil, lüks bir ürünken, halkın büyük çoğunluğu bu teknolojiden faydalanamıyordu. İşte 1098 yılında Henry Ford, o dönem için marjinal sayılacak bir karar aldı ve vizyonunu “hesaplı, kullanımı kolay ve uzun ömürlü” araçlar üretme amacıyla güncelledi ve Model T ile bir devrim yaptı. Ayrıca Ford Model T, seri üretimle hayatlara giren de ilk araç oldu. Seri üretimle de elde edilen tasarruf, yine müşterilere yansıtıldı ve araçlar 260-850 Dolar fiyat aralığında satıldı. Nihayetinde ulaşım demokratikleşti; kim bilir bu inovasyon ardından nicelerini getirdi…

‍

‍

İnsan Odaklı İnovasyon Ne Zaman ve Nasıl Ortaya Çıktı? Bugüne Nasıl Geldi?

• 1958: Stanford Üniversitesi tasarım programından profesör John E. Arnold, mühendislik tasarımın insan merkezli olması gerektiğini ilk kez söylen kişi oldu.
• 1960’lar: Tasarım teorisyeni Horst Rittel, “wicked problems” diye adlandırdığı sosyal problemlere kafa yordu. Bu tarz bir karmaşık sorunun getirdiği bir diğer düğüm ise, çözdükçe bir diğer problemin ortaya çıkacak olma ihtimaliydi. Bu noktada insan odaklı tasarımlar, insan davranışlarını ilke edinerek uyarlanabilir çözümler üretmek için ortaya çıktı.

• 1980’ler: Kullanıcı merkezli tasarım kavramı, bilgisayar arayüzü tasarımı amacıyla benimsenmeye başlandı.
• 1990’lar: IDEO gibi tasarım firmaları, "tasarım odaklı düşünme" (design thinking) yaklaşımını geliştirdi.
• 2000’ler ve sonrası: Dijital teknolojilerin yaygınlaşmasıyla birlikte, kullanıcı deneyimi (UX) tasarımı ön plana çıktı.

‍

İnsan Odaklı İnovasyonun Geleceğinde Neler Var?

Geleceğe yönelik tahminlerde bulunacak olursak; daha kullanılabilir, kişiselleştirilebilir, demokratik ve empati kuran inovasyonlarla karşılaşacağımızı söyleyebiliriz. Özellikle yapay zekanın günlük hayata hızlı ve kolay girişi ile birlikte, inovasyonların kalbinde de yer edeceği kuvvetle muhtemel. Bunun yanı sıra genişletilmiş gerçeklik (EX-extended reality) ile birlikte;

• Augmented Reality (AR),
• Virtual Reality (VR),
• Mixed Reality (MR)

daha fazla sayıdaki örnekler karşımıza çıkacaktır.

‍

‍

İnsan Odaklı İnovasyon ve Tasarım Odaklı Düşünme Nerede, Nasıl Buluşuyor?

Eğer insan odaklı bir inovasyon yaratmak söz konusuysa, denkleme bir de tasarım odaklı düşünme (design thinking) dahil oluyor. Yaygın kullanımıyla Design Thinking, Türkçesiyle Tasarım Odaklı Düşünme aslında bir metot. Tasarım odaklı düşünme ismi her ne kadar bir eylemi

anımsatsa da,

• kullanıcıları anlama,
• acı noktalarını tespit etme
• çözüm önerme
• çözüm üretme

gibi temel adımları kapsıyor. Özellikle de iteratif, yani sürekli iyileştirme hedefli bu yaklaşım, yukarıda bahsettiğimiz “wicked problems” benzeri sorunlara doğru çözümü bulmak için en etkili yollardan. Çünkü bu metot, sebebine inmekte güçlük çekilen, orada olan ancak yine adını tam koyamadığımız güçlüklere karşın adım adım çözüm önerisi sunmayı hedefliyor. Bu adımlar genel olarak empati kurma ile başlarken, sıklıkla prototip ve test aşamasında iki ileri bir geri şekilde ilerliyor. Bunun temel nedeni, bir çözümün yeni bir sorun getirmediğinden emin olmak ve süreci optimize etmek. Elbette zorlu bir probleme yanıt getirmek o kadar kolay olmayacaktır.

Tasarım Odaklı Düşünme Çerçeveleri

İnsan odaklı inovasyon da zorlu sorunları aşarak bireylere ve topluma etki alanı büyük çözümler sunmak olduğu için, tasarım odaklı düşünme yönteminden besleniyor. Ancak design thinking metodu görece eski olduğu kadar da geniş. Bu genişlikte bir metot ise zaman zaman daha dar çerçevelere indirgenerek inovasyonla çıkagelme süreçlerine uygulanmış. Bunlardan en popülerlerini listeleyelim.

‍

Stanford d.school 5 Aşamalı Süreç

• Empati
• Tanımlama
• Fikir Üretme
• Prototipleme
• Test Etme

IDEO'nun İnsan Odaklı Tasarım Süreci

• İlham
• Fikir Üretme
• Uygulama
• Prototipleme
• Test etme

4D: Design Diamond

• Keşfet
• Tanımla
• Geliştir
• Sun

UMA Sistemi

• Gözlemleme
• Anlama
• Prototipleme
• Test etme

Google Ventures Design Sprint

• Anla
• Çizim Yap
• Karar Ver
• Prototip Yap
• Test Et

Frog Tasarım Çerçevesi

• Anlama
• Yaratma
• Gerçekleştirme

What-How-Why Çerçevesi

• Neden: Amacı anlama
• Nasıl: Çözüm üretme
• Ne: Nihai ürün veya çözüm

IBM Design Thinking Döngüsü

• Gözlem
• Yansıt
• Yap

Yapay Zeka İnsan Odaklı İnovasyon ve Tasarım Odaklı Düşünme Metodunu Özetliyor

Design Thinking, kullanıcı ihtiyaçlarını, teknolojik imkanları ve iş gereksinimlerini birleştiren insan odaklı bir inovasyon yaklaşımıdır. Karmaşık “zorlayıcı problemleri” yaratıcı çözümlerle ele almak için çapraz işlevli ekipler arasında iş birliğini vurgular. Google ve Apple gibi büyük şirketler, inovasyonu teşvik etmek için Design Thinking'i kullanır. Bu süreç üç kriter üzerine odaklanır: arzu edilebilirlik (kullanıcı ihtiyaçlarını anlama), uygulanabilirlik (teknik olarak uygulanabilirliği değerlendirme) ve sürdürülebilirlik (karlılığı sağlama). Geleneksel yöntemlerin uygulanabilirlik veya sürdürülebilirliği önceliklendirdiği yerlerde, design thinking arzu edilebilirlikle başlar ve ekipleri kullanıcılarla empati kurmaya ve çözümleri etkili bir şekilde yinelemeye teşvik eder. Bu yaklaşım, şirketlerin hızla değişen bir ortamda rekabetçi kalmaları için önemlidir.

‍