“Kullanıcıyı anlamak” sözcüklerinin yer almadığı bir tasarım konuşmasına rastlamak epey zor olsa gerek. Kullanıcıyı tanımak, anlamak, kullanıcı ile bağ kurmak için çeşitli tasarım ilkelerine başvuruyoruz. Bazen kullanıcı araştırmalarıyla keşfe çıkıyor, bazen datadan arayıp buluyor, bazen yalnızca kendimizi kullanıcının yerine koyuyoruz. Tasarım odaklı düşünme ile empatiyi çözüme kavuşturmaya çalışıyor, üzerine yaratıcılık ve kullanılabilirliği işliyoruz. Ancak, empati kelimesini bu denli sık kullanmak, anlamında ve vurgusunda bazı kayıplara yol açıyor. O yüzden ödevimiz bu içerikte empatik tasarım nedir, çerçeve olarak tasarıma nasıl dahil olur sorularını yanıtlayarak bu duygu ortaklığını ana oyuncumuz yapmak. Kaynağımız ise F. Andres Tellez and Juanita Gonzalez-Tobon tarafından yazılmış olan “Empathic Design As A Framework For Creating Meaningful Experiences” makalesi oluyor. İyi okumalar!
İçindekiler:
- Tasarım ve Empatinin Yolları Kesişirse…
- Empatik Tasarım (Emphatic Design) Nedir?
- Empatik Tasarımın Kökleri ve Evrimi
- Empatik Tasarımın Karakteristik Özellikleri
- Empatik Tasarım Çerçeveleri
- Empatik Tasarım Çerçevelerine Son Bakış
Tasarım ve Empatinin Yolları Kesişirse…
Tasarımcının rollerini geçmişten bugüne incelediğimizde, insanların gerçekliklerini keşfetmeye daha fazla eğilim kazandıklarını görüyoruz. Kullanıcıların, insanların da tasarım deneyimlerinin yaratılış safhalarının ortağı haline geldiğini ortaya koyabiliriz. Tüm bunları mümkün kılan şey ise, empatinin tasarım süreçlerinde kullanımının teşvik edilmesidir. İnsan merkezli inovasyonları mümkün kılan, empati diye isimlendirdiğimiz bu duygu ortaklığı, 21.yüzyılın zorlu sosyo-teknik sorunlarına meydan okumak için olmazsa olmaz bir araç haline gelmiştir. Çünkü tasarımcılar empati sayesinde ben-merkezli bakış açılarından, kendi ihtiyaç ve tercihlerinden sıyrılmayı başarabilirler.
Örneğin, özellikle sağlık hizmetleri tasarımında dinleme - gözlemleme - ilgi gösterme fakülteleri yardıma çağırılıyor. Çünkü tasarımcıların hiç deneyimlemediği ileri yaştaki kullanıcıların ihtiyaçlarını anlayabilmek için tasarım sorusunun ve çözümlerinin yeniden şekillendirilmesi ancak ve ancak empatiyle mümkün oluyor.
Empatik Tasarım (Emphatic Design) Nedir?
Empatik tasarım, insan merkezli tasarımın bir dalı olarak sistem, ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi için gerekli bireyler ve paydaşlar arasında bilişsel - duygulanımsal anlayış için bir köprü görevi görür. Belirli metotlar ve tekniklerle empatik tasarımı, insanların örtülü beklentilerini, ihtiyaçlarını ve tercihlerini ortaya çıkarmak için kullanıyoruz. Bu amaç için de dayandığımız pratikler ise;
- gerekli veriyi analiz etmek,
- tasarımcının kullanıcının hayatını tanıması,
- potansiyel kullanıcı ve paydaşlar ile doğrudan etkileşim
şeklinde sıralanabilir.
Empatik Tasarımın Kökleri ve Evrimi
Empatik Tasarımın Karakteristik Özellikleri
- Objektif gözlem ve subjektif okumanın bir araya gelmesi ile, aklın ve duygunun dengelendiği tasarım yaklaşımının edinimi
- Bilişsel analiz ve duygusal şekilde dahil olmanın eşit ölçüde göz önünde bulundurulması
- Hem kullanıcı hem de paydaşların tasarım süreçlerinde birer partner ve kendi deneyimlerinin uzmanı olarak kabul edilmesi
- Tasarımcıların holistik bir anlayış geliştirmesi ve kullanıcıların ihtiyaçlarına hassasiyet göstermesi
- Anlamların, insanların çevre ile etkileşimini üzerine inşa edilmesi
- Araştırma süreçlerinin gerçek yaşam bağlamlarında yürütülmesi
- Yine tasarım temelli olan görselleştirme, mock-ups ve storyboarding gibi teknikleri kullanmak
- Araştırma metotlarının teknoloji ağırlıklı olmasından ziyade görsel, dokunsal ve ilhamı tetikleyici olması.
Empatik Tasarım Tek Çözüm mü? Empatik Tasarımın Limitleri Yok mu?
Elbette empatik tasarım kullanıcı ve ürün arasındaki köprüyü en güçlü şekilde kurmada başvurduğumuz bir yöntem. Ancak, hem tasarım süreçlerinin özellikle ilk safhalarında çalışması ve empati kavramının kendi içinde yarattığı bariyerler bu çözümün yeterli olmadığını da gösteriyor. Empatik tasarımın içine sıkıştığı 3 temel limite kısaca değinelim:
Empatik Tasarım Çerçeveleri
Tasarımcıların kullanıcı ile duygu ortaklığı kurarak ürün fonksiyonunu tasarım ile yeniden şekillendirdiği empatik tasarım, farklı yöntemlerle yapılandırılıyor. Bir tasarımcının empatik dizayn ilkesini çıktılara yansıtabilmesi için başvuracağı 4 farklı çerçeveyi kısaca ele alalım:
Leonard ve Rayport Tarafından Öne Koyulan 5 Adımda Empatik Tasarımı
Leonard ve Raypord, ele aldığımız erken dönem limitinin aksine, empatik tasarımın ilk adımlardan son adımlara kadar tasarıma sirayet ettiği bir çerçeve ortaya koyuyor. Bu çerçevede kısaca şu adımlar yer alıyor:
- Gözlem
- Veri toplama
- değerlendirme ve analiz
- Çözümler için beyin fırtınası
- Muhtemel çözümleri prototipleme
Kouprie and Sleeswijk Visser’in 4 Fazlı Empatik Tasarım Çerçevesi
Bu model, köklerini psikolojiden alırken, tasarımcıları empatik düşünerek tasarım süreçlerine dahil etmesi için motivasyon ve yönerge sağlıyor.
- Keşif (Discovery): Tasarımcının kullanıcı ile ilk teması; merak, ilgi ve motivasyon oluşur.
- Dalma (Immersion): Tasarımcı, kullanıcının dünyasını keşfederek deneyim anlayışını genişletir.
- Bağlantı (Connection): Tasarımcı, kendi duygu ve deneyimlerini hatırlayarak kullanıcı ile duygusal bağ kurar.
- Ayrışma (Detachment): Tasarımcı, duygusal bağlantısını bir kenara bırakarak deneyimlerinden içgörüler çıkarır.
Kouprie and Sleeswijk Visser’in 3’lü Kategorizasyonu
Amaç ve tasarım aşamasının gerektireceklerine göre Kouprie and Sleeswijk Visser, empatik tasarımı üç farklı kategoriye ayırıyor. Bu sayede tasarımcıların doğru ihtiyaçlar için en uygun empatik çözümü geliştirmesi destekleniyor.
Jane Fulton Suri’nin 3’lü Kategorizasyonu
Empatik Tasarım Çerçevelerine Son Bakış
Empatik tasarım, insanın yalnızca akılcı değil, aynı zamanda duygusal bir varlık olduğunu her geçen gün daha da benimsediğimiz gerçeğinin bir yan ürünü olarak sahneye geliyor. İnsan duygularının, ihtiyaçlarının, istek ve yatkınlıklarını tasarımcıların keşfetmesi, empati kurmasıyla birlikte mümkün oluyor. Ancak bu empati bağının kurulup tasarım süreçlerinin yeniden şekillenmesi ve fonksiyonu ortaya koyması ise henüz keşfediyor olduğumuz bir konu. Her ne kadar elimizdeki bulgularla empatik tasarımın limitleri olsa da, pek çok farklı kanattan denenmiş ve faydası görülmüş olan çözümler, tasarımcılar için bir yöntem olarak benimseniyor. Bu içerikte empatik tasarım için hem adım adım, hem de kategorizasyon ile ortaya koyulan yöntem ve çerçevelere göz attık. İnsan merkezli inovasyonlara empati ile imza atacak olan tasarımcılar için faydalı bir rehber sunduğumuzu umuyoruz. Bir sonraki içerikte görüşünceye değin hoşça kalın!
