Epey ünlü olan “Doğrusal, Tasarım Odaklı vs Sistem Odaklı Düşünenler Bir Bara Giriyor…” konusuna odaklanıyoruz. Bu içeriğimizde farklı düşünce tarzlarının UX dünyasında ne şekilde ortaya çıktığını kısaca inceleyelip, bunların UX tasarımı kariyer yolu için ne demek olduğunu beraberce keşfedeceğiz.
Doğrusal mı, Tasarım Merkezli mi, Sistem Merkezli mi?
Konu başlığı biraz yanıltıcı olabilir. Öncelikle, bahsettiklerimiz bir düşünce tarzı yerine yaklaşım olarak adlandırılabilir. İkincisi, her bireyin tek bir yaklaşım tarzı olmasından ziyade, duruma ve zamana göre adapte ettiği bir yaklaşımı vardır. Üçüncüsü ise elbette tek bir doğru yoktur. Peki neden böyle bir ayrıma varılmış? Bu soruya yanıt, bu üç yaklaşım tarzına dair açıklamalardan sonra gelecek.
Ancak önce senden bir ev hayal etmeni istesek, hangisi şekilde yaklaşırsın?
- Evin kat planını çıkarır, prizlerin yerine karar veririm.
- Evin ihtiyaçlarını belirler, kullanımı en uygun olan solar panellerin kullanımına karar veririm.
- Gelecekteki şehirleşme yapısına uygun olacak enerji sistemlerinin altyapısına karar veririm.
Elbette her üç seçenek de belli bir kolaylık kadar açmazla da geliyor. Örneğin, birinci çözüm konfor yaratırken, detaylarda kaybolmaya yol açabilir. İkinci çözüm, yani tasarım odaklı yaklaşırsanız sofistike, ancak uzun ömürlü olmayan bir çözüm üretmiş olursunuz. Eğer sistem odaklı düşünürseniz, çok fazla alternatifi, riski ve avantajı değerlendirmeyle vakit kaybeder, çıktı elde etmekte güçlük çekersiniz.
UX Tasarımı Yaparken Doğru Yaklaşımı Seçmek
Tasarım yaparken bazen detaylarda kaybolduğun ve ortaya sonuç koyamadığın zamanları hatırlıyor musun? Ya da nihai sonuca çok hızlı varırken, bazı sorunları halının altına süpürüp geçtiğini fark ettiğin zamanları… İşte bu sorunların nedeni, en doğru yaklaşımı benimsememekten kaynaklanıyor. Peki hangi tasarım ihtiyacı için, hangi yaklaşımı seçmeli?
- Doğrusal Düşünme: Sorunu parçalara ayırıp, her parçayı sırayla çözmeye odaklanan bu yaklaşım türümüz net ve belirli hedefleri olan projelerde epey etkili olabilir. Ancak, karmaşık sistemleri ve kullanıcı deneyiminin bütünlüğünü göz ardı etme riskini de barındırdığını söyleyebiliriz.
- Tasarım Merkezli Düşünme: Kullanıcıyı merkeze alarak, empati kurma, fikir üretme, prototipleme ve test etme gibi aşamalar bu yaklaşımla beraber sahneye gelir. Bu yaklaşım, yenilikçi ve kullanıcı odaklı çözümler üretmek için ideal olabilir. Ama, daha fazla zaman alırken belirsizlere karşın bağışıklığı düşüktür.
- Sistem Merkezli Düşünme: Tüm parçaların birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğini ve bir bütün olarak sistemi nasıl etkilediğini analiz eden bu yaklaşım, uzun vadeli ve sürdürülebilir çözümlerle çıkagelmek için önemlidir. Ancak, karmaşıklığı nedeniyle anlaşılması ve uygulanması zor olabilir.
Doğru Yaklaşımı Doğru Zamanda Kullanmak
Yaklaşımlarda Ustalık Kazanmak
Peki lineer, tasarım merkezli ve sistem merkezli yaklaşım tarzları konusunda dikkatinizi çeken bir konu var mı? İpucu, UX tasarım kariyeri olabilir. İş kapsamı, sorumluluğu ve süreyi dikkate aldığımızda, bir UX tasarımcısının gelişim aşamaları ve hakimiyet ile bu düşünme tarzları arasında epey güçlü bir körü kurulabilir. Mesela, doğrusal düşünme gerektiren konularda JR UX tasarımcısına başvurulurken, tasarım merkezlide Mid-level ya da Senior tasarımcı, sistem merkezli düşünme konusunda da yöneticiler devreye giriyor. Yani bakış açıları ne kadar genişler, ne kadar holistik olursa, kişi tasarım yöneticiliği becerilerinde de o denli kendini ispatlayabilir. Peki, bu yaklaşımları yönetip ortaya sonuç koyabilmek için tasarımcının ödevleri nelerdir?
- Perspektif Değiştirme: Tasarım projelerinde çeşitli bileşenlerin birbirine bağlı olduğunu fark ederek işe başlayabilirsin.
- İşbirlikçi Tartışmalara Katılma: Gerek kendi ekbinde, gerekse farklı ekiplerle beyin fırtınası yaparak farklı bakış açılarını anlayarak farklı yaklaşımları uygulama konusunda fikir alabilirsin.
- Gerçek Dünya Sistemlerini İnceleme: Holistik bakış açılarının gerçek dünyaya nasıl uygulandığını anlamak için örnek tasarım ve projeleri inceleyebilirsin.
- Araçlar Kullanma: Sistem haritaları veya nedensel döngü diyagramları gibi görsel araçlar kullanarak ilişkileri görselleştirebilirsin.
- Sonuçları Yansıtma: Elindeki bir tasarımı ya da projeyi tamamladıktan sonra kararlarının uzun vadeli etkilerini analiz edebilirsin.
- Mentörlük Alma: Yöneticilerden ya da uzman tasarımcılardan akıl alabilir, perspektifini genişletebilir ve gerçek dünyaya aktarmak için taktikler öğrenebilirsin.
- Yaşam Boyu Öğrenim: UX’in dinamik dünyasında pozisyon almak ve daha da ileri gitmek için trendlere uyum sağlamak kadar, yeniliklerin gerektirdiği beceri setlerini edinmek de önemlidir.
- Yetenek Haritası Oluşturma: Yeteneklerini artırmak ve düşünce tarzını genişletmek için uğraşlarının nabzını UX yetenek haritasıyla tutabilirsin.
- Toplulukların Parçası Olmak: UX’in dinamik dünyasında fikir alışverişi ve usta-çıraklık ilişkisi ile öğrenimi destekleyecek olan bir diğer madde de toplulukların parçası olmaktır. Böylece fikirlerini tartışabilir, öneri aldığın kişi sayısı ve profilini de en geniş aralığa taşıyabilirsin.
Özet
Üç farklı yaklaşım tarzının UX tasarımı alanındaki yansımalarını işlediğimiz yazının özet bölümüne geldik. Doğrusal, tasarım merkezli ve sistem merkezli olarak üç şekilde incelediğimiz bu yaklaşımlar, yine doğrusaldan sistem merkezliye doğru daha geniş bir bakış açısı, daha uzun süreli ve daha geniş kapsamlı uygulama alanlarıyla beraber sıralanıyor. UX tasarımcıları ise deneyimleri ve yetkinliklerine paralel olarak yine lineerden sistem odaklı düşünme aralığındaki yaklaşımları iş hayatlarında kullanıyor. Ancak nasıl UX kariyerinde basamak basamak ilerleniyorsa, bu hedef için adım adım düşünme tarzı kapsamlarını da genişletmek ve sonucunda da bir çıktı verebilmek lazım. Bunun için önerilerimiz mentörlük ve fikir alma, uygulamalarla düşünce tarzlarını destekleme ve yaşam boyu öğrenim olarak sıralanıyor. Umarız ki hayal ettiğin projenin gerektiği düşünme tarzlarını edinir, çıktılarla da başarı yakayalayabilirsin. Bu arada diğer içeriklerimize göz atmayı da unutma! Bir sonraki konuya kadar hoşça kal!