İçindekiler
1. Double Diamond (Çift Elmas) Modeli Nedir?
2. Ürün Yönetiminde Double Diamond Modelinin Önemi
3. Double Diamond Modelinin Yapısı
4. Double Diamond Yaklaşımına Yönelik Eleştiriler
5. Double Diamond Modelinin Özeti
6. Bonus: Yapay Zeka Double Diamond Modelini Yorumluyor
Double Diamond (Çift Elmas) Modeli Nedir?
Double Diamond, ya da çift elmas modeli ürün yönetiminde ve tasarımında epey yaygın olarak kullanılan yaklaşımı özetleyen bir modeldir. Bu model, 2005 yılında Design Council tarafından geliştirilmiştir. Aslında, halihazırda var olan ve ürün yöneticilerinin kullandığı bu yaklaşım, en basit ve anlaşılır haliyle Double Diamond model olarak görselleştirilmiştir desek daha doğru olur. Bu model karşımıza divergent (ıraksak) ve convergent (yakınsak) düşüncesinin bir şeması olarak da çıkıyor. Elbette bu kavramlar size bu aşamada tanıdık gelmeyebilir. Gelin çift elmas modelini daha yakından inceleyerek içeriğe devam edelim.
Ürün Yönetiminde Double Diamond Modelinin Önemi
Ürün yönetimi epey uzun soluklu olduğu kadar, pek çok kesişen yolların ve dönemeçlerin de olduğu bir süreç. Örneğin, ürün yönetimine bazen beyin fırtınasıyla başlıyor, hem geliştirme hem tasarım hem de pazarlama ekipleriyle de çok farklı ortaklık kurarak canlıya hazırlanıyoruz. Double diamond modeli ise bu süreci, görece bir zaman çizgisi üzerine yerleştirerek, ürün yöneticileri için dönüm noktalarını daha da somut olarak gösteriyor. Özellikle de ürün yönetimi konusu bir konsepti stratejiye dönüştürmek ve çıktı sağlamak için gerekli organizasyonu sağlama gibi görece soyut görevleri takvime taşıdığı noktada, bu yaklaşım da bir harita işlevi taşıyor.
Double Diamond Modelinin Yapısı
Çift elmas yaklaşımı ya da yöntemi, divergent ve convergent düşünme şekillerini aynı potada eritmesiyle ürün yöneticisinin görevlerini kapsamlı şekilde özetliyor. Divergent ya da Türkçesiyle ıraksak düşünme, ürün yöneticisinin meşgul olduğu erken safhalara atıfta bulunuyor. Convergent yani yakınsak düşünce de, ürünün olgunlaşıp somutlaştığı ileriki safhaları temsil ediyor. Bu dönemleri ancak daha çok keşif (discovery) ve teslim (delivery) olarak da literatürde yer alıyor. Şimdi bu iki düşünme türü de kendi içinde ikiye ayrılacak ve double diamond modelinin çıkardığı yol haritasını daha da detaylı biçimde yansıtacak.
Keşif (Discover)
Kapsamlı Araştırma: Kullanıcı ihtiyaçlarını, pazar trendlerini ve mevcut sorunları anlamak için geniş çaplı bilgi toplama süreci.
Empati Geliştirme: Potansiyel kullanıcıların duygularını, deneyimlerini ve zorluklarını derinlemesine anlamak amacıyla empati yapılması.
Kullanıcı Gözlemleri: Kullanıcıların davranışlarını, alışkanlıklarını ve etkileşimlerini gözlemleyerek veri toplama.
Veri Çeşitlendirme: Farklı veri kaynaklarından (anketler, görüşmeler, kullanıcı testleri vb.) bilgi toplayarak çeşitli bakış açıları elde etme.
Fırsatları Tanımlama: Toplanan veriler doğrultusunda potansiyel fırsatların ve geliştirilmesi gereken alanların belirlenmesi.
Tanımlama (Define)
Veri Analizi: Keşif aşamasında toplanan verilerin analiz edilerek anlamlı iç görülere dönüştürülmesi.
Problem Tanımı: Spesifik bir problem ifadesinin oluşturulması ve bu problemin çözüm yollarının tanımlanması.
Fokus Grupları: İlgili paydaşlarla birlikte çalışarak belirlenen problemin doğrulanması ve üzerinde mutabakat sağlanması.
Hedef Belirleme: Çözülecek problemi ve hedeflenen sonuçları net bir şekilde tanımlamak.
Kapsam Belirleme: Çözüm için odaklanılacak alanları belirlemek ve proje kapsamında nelerin yer alacağını netleştirmek.
Geliştirme (Develop)
Fikir Üretimi: Tanımlanan problem için çeşitli çözüm önerileri ve fikirler geliştirmek.
Prototipleme: Fikirleri test etmek amacıyla erken aşama prototipler oluşturmak ve bu prototiplerle deney yapmak.
İteratif Testler: Prototipleri kullanıcılarla test ederek geri bildirim toplamak ve geliştirme sürecini tekrarlamak.
Çözüm İyileştirme: Geri bildirimler doğrultusunda prototipleri ve çözümleri sürekli olarak iyileştirmek.
İşbirliği: Disiplinler arası ekiplerle işbirliği yaparak geliştirme sürecini ilerletmek.
Teslimat (Deliver)
Son Ürün Geliştirme: Test edilen ve iyileştirilen prototiplerin nihai ürüne dönüştürülmesi.
Pazarlama ve Lansman: Nihai ürünün pazara sunulması için pazarlama stratejilerinin geliştirilmesi ve uygulanması.
Dağıtım: Ürünün pazara sunulması ve kullanıcılarla buluşturulması.
Geri Bildirim Toplama: Kullanıcıların ürünle ilgili geri bildirimlerini toplamak ve bu geri bildirimleri değerlendirmek.
İyileştirme ve Güncelleme: Kullanıcı geri bildirimleri doğrultusunda ürünü iyileştirmek ve gerekirse güncellemeler yapmak.
Double Diamond Yaklaşımına Yönelik Eleştiriler
Double Diamond modeli, yolu ürün yönetimiyle kesişen herkesi besleyen ve yönlendiren bir yaklaşım olarak karşımıza çıkıyor. Ancak ürün yönetiminin çok keskin uçlu tanımlardan kaçınmamız gerektiğini de hatırlatalım. Hem bir ürün geliştirme sürecinin dinamik yapısı gereği, hem de ürün geliştirmenin tanımı gereği açık fikirli olmaya, deneme-yanılmaya, geri bildirime ve doğru trendleri doğru şekilde yakalamak da elzem. Bu noktada double diamond modeli de eleştiriye açık hale geliyor. Zaten ürün yöneticisininin de eleştirel düşünmeyi bir an bile elden bıraktığı bir ihtimal de pek aklımıza yara cinsten sayılmaz. Gelin şimdi, Double Diamond modele bazı eleştiriler getirirken, ürün yönetimi kaslarımızı da esnetelim.
Basitlik ve Genellik
Double Diamond yaklaşımın alameti farikası, çok karmaşık ve akılda canlandırması zor olan ürün yönetimini en temel hatlarıyla, en anlaşılır şekilde sunması. Örneğin, Newton yasaları adımız-soyadımız gibi biliyor, hepsini bilimde birer devrim olarak sayıyorsak bunun nedeni, kompleks olan şeyleri bize çok kolay şekilde sunabilmesi. Double Diamond modeli bu kolaylığıyla sevilse de, maalesef her zaman çalışmıyor. Bazen, bu dört aşama ürüne göre çok daha fazla sayıda da olabiliyor. Bu noktada Double Diamond modeline çok fazla yaslanmak, ürün yöneticilerinin stratejilerini aksatabilir.
Lineer Yaklaşım
Double Diamond modeli, ürün geliştirme sürecini önce divergent (ıraksak) ve convergent (yakınsak) olarak ikiye böldükten sonra, her bölümü de yine kendi içinde ikiye bölerken, aslında çizgisel bir sürecin varlığına vurgu yapıyor. Ancak bazı ürün yöneticilerine göre, bu süreç kesinlikle çizgisel değil. Örneğin, yapay zeka tabanlı bir ürünün geliştirirken başarıyla keşif ve tanımlama adımlarını attınız. Sırada geliştirme varken, Open AI bir lansmanla çıkageldi. Bu noktada kullanıcı beklentisi ve pazar dengesi gibi keşif aşamasındaki bulgular geçersizliğe sürüklenebilir. Ayrıca yazılım ekibinin emekleri de, geleceğe yönelik planlamaları da maalesef işlevini kaybeder, yeni aksiyonları gündeme çağırabilir. Bu noktada bazen sil baştan başlamak gerekiyorken, double diamond yaklaşımının doğrusallığı da yanlışlanmış oluyor.
Empatiye Vurgu
Çift Elmas yaklaşımının aslında merkeze kullanıcıyı alma kaygısı güttüğünü söylersek, pek fazla karşı çıkan olmaz. Çünkü ürün yönetimi, bir nevi müşteriyi tanıma amacının yörüngesinde dönerken form kazanıyor. Özellikle de keşif kısmında kullanıcı ve pazarı tanımak için empati yeteneği bazen ürün yöneticilerinin can simidi oluyor. Ancak empati konusuna da bir eleştiri getirmemiz lazım. Yaygın tanımıyla empati, kendinizi karşıdaki kişinin yerine koymak demek. Ancak kullanıcıyı tanımaya çalışırken, bazen kullanıcı yerine karar verme hatasına da düşüyoruz. Yani kullanıcıyı gerçekten tanımak yerine bazen kendimizden çıkarım yapıyor, onların adına karar veriyoruz. Nihayetinde de kullanıcıya yabancılaşmış oluyor, tıpkı ilk düğmesi yanlış iliklenen gömlek gibi sürecin geri kalanını da çarpıklaştırıyoruz. Kısacası, empati duygusu bizleri kendi duygu ve düşüncelerimizden arındırmıyor, bizim karşı taraf yerine düşünmemizi sağlıyor. Bu bakış açısıyla da Double Diamond yaklaşımının empati vurgusu da sorgulanmaya açık hale geliyor.
Double Diamond Modelinin Özeti
Bonus: Yapay Zeka Double Diamond Modelini Yorumluyor
- Modern Double Diamond süreci, keşfetme, tanımlama, geliştirme ve teslim etme olmak üzere dört aşamadan oluşur. Bu çerçeve, yinelemeli ve esnek bir yaklaşımı vurgular. 2019 güncellemesi, kullanıcı katılımını ve çeşitliliği önceliklendiren doğrusal olmayan bir süreci tanıtmıştır.
- Keşfetme aşamasında, problemle ilgili veri toplanır ve araştırılır. Tanımlama aşaması, bu verileri filtreleyip analiz ederek ilgili içgörüleri belirlemeye odaklanır. Geliştirme aşaması, ekiplerin beyin fırtınası yapmasına ve prototipler oluşturmasına olanak tanır; kullanıcı geri bildirimlerini entegre ederek çözümleri rafine eder.
- Double Diamond'ın temel faydaları arasında yaratıcı düşünmeyi teşvik etme, yinelemeli iyileştirme, problem anlayışında netlik ve proje ihtiyaçlarına uyum sağlama yer alır. Bu özellikler, süreci çeşitli alanlarda değerli kılar.
