İçindekiler
- Prototip Ne Demek? Prototipleme Nedir?
- Prototip Yaratmanın Avantajları Nelerdir?
- Prototip Nasıl Hazırlanır?
- Prototipleme Araçları
- 10 Adımda Prototip Oluşturma
- İyi Bir Prototipin Olmazsa Olmazları
- Bonus: Yapay Zeka Prototipleme Konusunda Ne Diyor?
Prototip Ne Demek? Prototipleme Nedir?
Prototip, bir ürünün canlıya çıkmadan önce neye benzeyeceğini ve neye benzemesi gerektiğini yansıtan bir önizlemedir. Prototipleme de, ürünün prototipini oluşturma aşamalarıdır. Elbette prototip oluşturmak epey zaman ve emek isteyen bir süreç. Bir bebeği düşünün. Anne karnında 9 ay geçirdikten sonra hayata gözlerini açıyor. Bir ürün için de prototip süreci, bir nevi anne karnındaki kritik gelişim sürecine benzer. Bu süreçte akla düşen bir fikir yavaş yavaş büyür, gelişir, hayata hazır hale gelir ve dünyaya doğar.
Diyelim Prototipleme Yapmadınız…
- Gözden kaçacak küçüklü büyüklü hatalarla uğraşırken hem zamandan, hem de paradan olursunuz.
- Nerede, hangi aşamada olduğunuzu kestiremez, zaman yönetimi konusundaki sıkıntılarınız son dakikada fark etmiş olursunuz.
- Kullanılabilirlik testlerini devreye vaktinde geçirememiş olursunuz.
- Feedback ve değerlendirmelerin getireceği artılar, başka yarınlara kalmış olur.
- Kullanıcının ürün ile etkileşimini simüle etme şansını tepmiş olursunuz.
- Yapbozun parçaları gibi olan sistemin parçaları bir bütün haline getirememiş olursunuz.
- Farklı seçeneklerin varlığını fark edemez, yaratıcılığın ortaya çıkmasını engellemiş olursunuz.
- Tasarım, yazılım ve tanıtımla görevli ekiplerin birlikte çalışması engellenmiş olur.
Prototip Yaratmanın Avantajları Nelerdir?
Prototiplemenin avantajlarından dolaylı da olsa bir önceki bölümde bahsetmiştik. Ancak bu bölümde prototip yaratmanın avantajlarından bahsetmek için bir örnekten yardım alalım. Şimdi biraz geriye gidelim. Henüz dokunmatik ekranların olmadığı zamanlara… Zamanının devrim niteliğindeki gelişmesi, bugünün ekmek gibi, su gibi normali olan dokunmatik ekranlar da uzun uzun prototipleme süreçlerinden geçti.
Elbette daha öncesinde hiçbir şekilde dokunmatik ekran ile etkileşime geçmemiş kullanıcıya bu teknolojiyi sunmak, nereden baksanız çok cüretkar bir hareket. Bu sebeple farklı farklı oluşturulan prototipler, kullanıcı deneyimini ve tasarımın fonksiyonelliğini değerlendirmek amacıyla mühendisler ve tasarımcılar tarafından incelendi. Elbette her aşamada sıklıkla feedback alındı. Apple, prototipler üzerinde çalışırken mühendisler, tasarımcılar ve hatta Steve Jobs'un kendisinden geri bildirim aldı. Bu feedback ve değerlendirmeler olmasaydı, ürünün son haline ulaşması zorlu olduğu kadar, hayal kırıcı da olabilirdi. İşte prototiplere gelen bu geri bildirimler, dokunmatik ekranın hassasiyeti, kullanıcı arayüzünün sadeliği ve ürünün genel estetiği gibi konularda önemli ölçüde yol kat edilmesine katkı sağladı. Misal, Apple ilk prototip örneklerinde daha fazla buton ve karmaşık arayüzler planlamış. Nitekim yapılan geri bildirimleri takiben, Apple mühendisleri ve tasarımcıları bunları elimine etmiş. Bu adımlar sonrası, tasarımcılar bizleri iPhone’un minimalistik tasarımıyla tanıştırmış.
Prototip Nasıl Hazırlanır?
Prototiplemeye başlamak için sofistike araçlara, uzun süren toplantı sonuçlarına ya da detaylı kodlara gerek yok. Bir kalem ve bir kağıtla işe koyulmak bazen en doğru başlangıçtır. Çünkü prototip hazırlamak en basitten en komplekse ilerleyen, süreçte denediğiniz, yanıldığınız ya da başardığınız detaylardan ders çıkararak, tasarımı iyileştirdiğiniz süreçtir. Bu süreçte hayal gücünüzü pratik değerle yoğurarak sürekli prototipin üzerine koyar, ürünü olgunlaştırırsınız. Sözün özü bu süreçten basitten komplekse doğru ilerler. Her yeni feedback ile çerçeveler daha netleşir, ürün daha da canlanır. Şimdi gelin, bu prototipleme aşamalarında uğrayacağınız duraklara, ön aşamadan son aşamaya doğru bakalım.
Prototipleme Örnekleri ve Türleri
Prototipleme Araçları
Diyagramlar
Farklı farklı türde, farklı amaçlara hizmet edecek diyagramlar, giriş ve orta aşamadaki prototipleme için olmazsa olmazlardan. Diyagramların temel amacı, kullanıcının içerik, çevre, teknoloji ile olan etkileşimini daha elle tutulur hale getirmektir. En temel diyagram türleri ise şunlardır:
- Kullanıcı Akış Diyagramları (User Flow Diagrams)
- Kabataslak Çizimler (Wireframes)
- Etkileşim Diyagramları (Interaction Diagrams)
- Sistem Mimarisi Diyagramları (System Architecture Diagrams)
Storyboarding
Storyboarding, kullanıcı deneyiminin her bir adımını görselleştirmek için başvurulan basit ve eğlenceli bir tekniktir. Özellikle ürün keşif döneminde başvurulan bu yöntem, düşünceleri bir düzene koymak, bilgi mimarisinin şablonunu çıkarmak ve kullanıcı etkileşimlerini daha iyi anlamak için kullanılır. Hazırladığımız storyboardlar bir prototip niteliğinde olmasa da, prototipleme esnasında öncelikli olarak nelere ihtiyaç duyduğumuzu ilk elden göstermesiyle de kolaylık sağlar.
Prototipleme Yaparken Her Aşamada Başvurabileceğiniz Uygulamalar
Bir ürünün ya da kullanıcı arayüzünün prototipini oluştururken kullanabileceğiniz uygulama ve araçlara bakalım şimdi. Figma, Sketch, Adobe XD, Axure RP, Protopie, Framer ve Origami Studio bunlardan en popülerleri. Ama unutmamamız gereken nokta şu ki, prototip oluşturma esnasında tasarımcı mümkün olduğunca esnek ve yaratıcı davranmalıdır. Bu noktada hem işi hem de zamanı yönetmek için yeni araçlar ve uygulamaların peşini bırakmayın. Hatta, Sarper Horata’nın listesine de göz atmanız, projelerinizde elinizdeki yükü hafifletecek ipuçları da sağlayabilir. Buna ek olarak yapay zeka ile prototipleme yapmak isterseniz de Visily.ai epey faydalı olacaktır.
10 Adımda Prototip Oluşturma
1. Hedef Belirleme: Prototipini çıkaracağınız ürünü tanıdıktan sonra, bu prototipin hangi amaca yönelik olduğunu belirleyin ve süreci başlatın.
2. Araştırma ve Analiz: Prototipi çıkarmadan önce persona çalışması yapmak ve kullanıcının ihtiyaçları ile empati kurmak, daha isabetli bir çıktı ve olumlu dönütler almanızı sağlayacaktır.
3. Fikir Üretimi (Brainstorming): Tasarımınızı konuşturmak için her şeyden beslenin, bol bol düşünün ve eureka!
4. Kabataslak Çizimler (Wireframes): Prototip aşamasında çizimlerin öneminden bahsettik. Kağıt kalemden, en çağdaş araçlara kadar lazım olan her şey elimizin altında. Zaman, görselleştirme zamanı!
5. Diyagramlar Oluşturma: Şimdi de kabataslak çizimlerinize nüans katmanın sırası… Ancak o kadar detaya da girmeye gerek yok şimdilik.
6. Lo-Fi Prototip Hazırlama: Düşük çözünürlükte ve düşük doğrulukta prototiplere geçebiliriz artık.
7. Test Etme ve Geri Bildirim Alma: Bakalım ilk prototipte nasıl bir iş çıkarmışız? Neler eksik, neler fazla kalmış?
8. İyileştirme ve Revizyon: Ekibinize ve test sonuçlarına güvenin. Yapıcı geri bildirimler sonrası kolları sıvayın, hatalardan ders çıkarın ve revizeye girişin.
9. Orta ve İleri Düzey Prototip Hazırlama: İşler biraz daha hızlandı, teslim tarihi yaklaşıyor. Daha detaylı, interaktif ve adrese teslim prototiplerin tam zamanı!
10. Son Test ve Nihai Değerlendirme: Testleri son kez uygulayın, ufak makyaj hamleleri sonrası derin bir nefes alın! Bir adım sonra canlıdasınız.
İyi Bir Prototipin Olmazsa Olmazları
- Temsil: Prototip, gerçek ürünün basit bir temsilidir; görünümü, hissiyatı ve çalışma biçimleri, nihai tasarıma mümkün olduğunca yakın olmalıdır. Ürünün nihai amacını ve çalışma prensiplerini temsil etmelidir.
- Doğruluk: Prototipin detay seviyesi, kalitesi ve gerçekçiliği, yani doğruluk düzeyi ne kadar yüksekse, alınan yanıtlar ve geri bildirimler de o kadar etkili olur.
- Etkileşim: Prototip, gerçek ürünün temel işlevlerini yerine getirebilmelidir; prototipin tam işlevsel mi yoksa kısmi işlevsel mi olduğu net bir şekilde belirtilmelidir.
- Doğaçlama: Prototip, minimum çabayla uyarlanabilir ve değiştirilebilir olmalıdır.
Bonus: Yapay Zeka Prototipleme Konusunda Ne Diyor?
Prototip, bir ürünün erken bir modelidir ve nihai versiyon geliştirilmeden önce kavramları test etmek ve kullanıcı geri bildirimleri toplamak için kullanılır. Tasarımcıların ve geliştiricilerin fikirleri keşfetmesine, işlevsellikleri değerlendirmesine ve potansiyel sorunları somut bir biçimde tanımlamasına olanak tanır. Prototipleme, tasarım ve geliştirme süreçlerinde kritik öneme sahiptir çünkü riskleri azaltır, kullanıcı ihtiyaçlarının karşılandığından emin olmayı sağlar ve sorunları sürecin erken aşamalarında ele alarak kaynak tasarrufu yapar. Bir prototip oluşturmak, ekiplerin fikirleri hızlı bir şekilde görselleştirmesine ve üzerinde iterasyon yapmasına olanak tanır, bu da genel tasarım kalitesini artırır. Ayrıca, paydaşlar arasında işbirliğini teşvik eder çünkü kavramların somut bir temsilini sağlar. Kullanıcıları test sürecinde yer aldırarak, ekipler kullanılabilirlik ve işlevsellik konusunda değerli iç görüler elde edebilir ve bu da bilinçli tasarım kararları almayı sağlar. Ancak, amaç konusunda net olmak, prototipi basit tutmak ve kullanıcı geri bildirimlerine dayalı olarak iterasyona açık olmak önemlidir.
