UX tasarımcısı bir sanatkâr mıdır?

Hayır, ama bir zanaatkârdır. Sanat-zanaat, sanatçı ve zanaatkar tanımlarına kısaca bakalım. Sanatçının bir eser yaratmasındaki tek kaygı estetik iken, zanaatkâr belli bir amaç için yarattığı eserde estetik kaygılarını ifade eden kişidir. UX tasarımcıları da, üzerinde çalıştıkları eseri bir amaç için yaratmanın yanı sıra, “kullanıcı beğenisi ve onayı” için çaba harcıyor.

‍

Tüm bu sanat-zanaat kavramlarına girmemdeki amaç, bir UX/UI tasarımcısının tüm eforunun aslında kullanıcı ile nasıl bir ilişkisi olduğunu vurgulamaktı. Elbette UX/UI tasarımcısı yalnızca ilgi çekici arayüzler oluşturmak değil, kullanıcının kolay bir şekilde kullanıp kendine fayda sağlayacağı ürünleri yaratmak. Burada da kullanıcıyı tanımadan, isabetleri arayüzler yaratmak da işi şansa bırakmak demek. İşi de șansa bırakmak istemeyenler için UX Research konusu üzerinde konuşuyoruz.

‍

İçindekiler

1. Önce Tanım: UX Research Nedir?
2. Herkesin Aklındaki Soru: UX Researcher Kimdir ve Neler Yapar?
3. Adanmış bir UX Araştırmacısı mı, Kendini Kullanıcıyı Araştırmaya Adamış bir Tasarımcı mı?
4. UX Researcher Nasıl Olunur? UX Araştırma Kasları Nasıl Geliştirilir?
5. Yapay Zeka UX Araştırması ve Araştırmacısını Özetliyor

‍

Önce Tanım: UX Research Nedir?

UX Research, ya da kullanıcı deneyimi araştırması, kullanıcıların;

• İlgileri
• Davranışları
• İhtiyaçları
• Acı noktaları
• Beklentileri

Gibi konuları anlamak için gerekli gözlemlerin yapılıp, geri bildirim ve verilerin toplanması sürecidir. Elbette kullanıcının ihtiyaç duymadığı, hayatını kolaylaştırmayan, ilgisini çekmeyen ve sorununu çözemeyen bir ürünün başarı getirmesi beklenemez. Kullanıcıya bir değer sunan ürünün omurgasını da, kullanıcıya yönelik içgörüler oluşturacağı için gerekli araştırmalarla hedef kitle çok daha yakından tanınmalı.

‍

Herkesin Aklındaki Soru: UX Researcher Kimdir ne Neler Yapar?

“UX Researcher Kimdir, Nasıl UX Researcher Olunur?” sorusu; neden ve nasıl gibi soruların önüne geçiyor. Bu noktada sizlerin de merakını hızlıca giderip, diğer önemli konuları da sonrasında vermek istedim. Öncelikle UX Researcher, yani Kullanıcı Deneyimi Araştırmacısı, ürün tasarlama sürecinin başarıya kavuşması için kullanıcıyı iyice tanımak için gerekli araştırmaları yapmakla mükellef kişidir. Yani UX Araştırması yapan kişiye, UX Araştırmacısı, ya da UX Researcher ünvanı verilir. UX Researcher olmak ya da kullanıcı deneyimi araştırma yetkinliklerini geliştirmek isteyenler gerekli metotları uygulama veriyi doğru şekilde okuma gibi konularda kendilerini çeşitli eğitimlerle ya da pratiklerle geliştirebilir.

‍

UX Research ve UX Design: Kesişim ve Birleşim Kümeleri

Öncelikle, her iki iş alanı tanımında da kullanıcının merkeze alındığı aşikar. Ancak birinde kullanıcıya sağlanacak en iyi deneyim tasarlanırken, diğerinde kullanıcı ya yönelik araştırmaların, daha iyi bir deneyim için doğru analizi gerekiyor. Elbette bir UX tasarımcısının, kullanıcıyı tanımadan ve ürüne yönelik tavrına dair isabetli saptamalar yapmadan başarılı işler çıkarmasını beklemek doğru olmaz. Bu noktada bir UX tasarımcısının, kullanıcıyı da iyi bilmesi, tanıması ve gerekli araştırmaları yapmasının elzem olduğunu görüyoruz.

‍

‍

‍

UX Araştırması Ayrı Bir Meslek mi Yoksa Beceri mi?

Öncelikle, kullanıcıları daha iyi anlamanın ve empatiyi doğru şekilde kurmaya köprü olan veriyi yakalamanın kilidini açacak olan kullanıcı deneyimi araştırması hem bir beceri, hem de meslek tanımıdır. Ancak UX Research alanını takip etmeye başlayanlar, ağırlıklı olarak “meslek” üzerine konuşmalar ve içeriklerle karşılaşacaklardır. Bunun da kafa karıştırıcı olduğunu kabul etmeliyiz. Ancak UX Research konusunda mottomuz her zaman şu olmalı: Doğru ürünü doğru tasarlamak, kullanıcıyı tanımaktan ve doğru araştırmayı yapmaktan geçer.

Yani bir ürünle birlikte optimum kullanıcı deneyimi sunmak için, UX Research tek yol; bir meslek tanımı ya da bir yetenek olsun, olmasın.

‍

Adanmış bir UX Araştırmacısı mı, Kendini Kullanıcıyı Araştırmaya Adamış bir Tasarımcı mı?

‍

‍

Bir Koltukta UX Designer ve UX Researcher

Avantajları

1. Kullanıcı araştırmasında toplanan veriler, tasarıma doğrudan uygulanabilir.
2. Hem araştırma, hem de tasarımın aynı kişi tarafından yürütülmesi zaman kazandırabilir.
3. Tek bir kişi, baştan sona kullanıcı odaklı bir süreç izlediğinde, tutarlılık sağlamak daha kolay olabilir.
4. Küçük ekiplerde veya bütçe kısıtlı projelerde, hem araştırmayı hem de tasarımı aynı anda yapmak maliyeti düşürebilir.

Zorlukları

1. Araştırmanın derinliği ve tasarımın kalitesi arasında denge kurmak zor olabilir.
2. Bir kişinin iki alanda da uzmanlaşması zor olabilir, bu da hem araştırmanın kalitesini hem de tasarımın başarısını etkileyebilir.
3. Araştırmayı ve tasarımı yöneten kişinin aynı olması, tarafsızlığı zorlaştırabilir.
4. Araştırma, veri analizi, kullanıcı görüşmeleri, tasarım, test etme ve iterasyon gibi süreçlerin hepsini aynı kişinin yönetmesi iş yükünü artırabilir.

Ne Zaman Uygun Olur?

1. Bütçe ve zaman limiti nedeniyle UX araştırması ve tasarımı birleştirmek gerekebilir.
2. Freelance tasarımcılar, genellikle hem araştırmayı hem de tasarımı yürütmek durumunda kalabilir.
3. Projenin erken aşamalarında fikir olgunlaştırmak adına araştırma ve tasarım süreçlerini birleştirmek fayda sağlayabilir.

Sahnede Adanmış Bir UX Araştırmacısı

Avantajları

1. UX araştırmacısı, kullanıcının davranışları, ihtiyaçları ve motivasyonları hakkında bilgileri kapsamlı şekilde toplar.
2. Araştırmaya adanmış biri, araştırma metodolojileri ve analiz tekniklerinde daha uzmanlaştığı için daha güvenilir ve anlamlı veri elde etmesini sağlar.
3. Bir araştırmacı, tasarım ve ürün geliştirme süreçlerinde varsayımlar yerine kanıtlara dayalı kararlar alınmasını destekler.
4. Geniş bir araştırma yelpazesinde yetkin olmak, çetrefilli kullanıcı sorunlarını tanımlamak ve çözmek için gerektiğinde çıkış yolları sağlar.

Dezavantajları

1. UX araştırması zaman alıcı ve maliyetli olabilir.
2. Araştırmacının sadece araştırmaya odaklanması, araştırma bulgularının tasarım ekibine doğru aktarılmasında kopukluk yaratabilir.
3. Araştırmaya tamamen odaklanmış bir kişi, tasarım yeteneklerini geliştirmekte geri kalabilir, genel kullanıcı deneyimi stratejisinde eksiklere yol açabilir.

Ne Zaman Uygun Olur?

1. Geniş kullanıcı kitlesine sahip, karmaşık ürünlerde, adanmış bir araştırmacı kullanıcı davranışlarını anlamak için detaylı araştırmaları yapabilir.
2. Büyük bütçelere sahip olan tasarım ekipleri ve projelerde, araştırma süreçlerini yönetmek ve veri toplamaya adanmış bir rol daha anlamlı olabilir.
3. Uzun vadeli ürün stratejilerinde, kullanıcı bilgisine dayalı kararlar almak için adanmış bir UX araştırmacısı kritik olabilir.

‍

UX Researcher Nasıl Olunur? UX Araştırma Kasları Nasıl Geliştirilir?

Gerekli UX araştırma teknikleri, kullanıcıyı tanıma ve kullanıcıyla empati yapma konusunda hem araştırma ağırlıklı çalışanlara, hem de tasarımcılara yardımcı olacaktır. Ancak araştırma teknikleri kadar, bunları sahada da uygulamak ve deneyim kazanmak da her iki kariyer yolu için oldukça önemli. Ama önce bu araştırmak tekniklerini sıralayalım:

En Yaygın UX Research Metotları

• Focus (Odak) Grup: Kullanıcıların bir araya geldiği ve belirli konular üzerinde tartıştıkları odak gruplar, kullanıcıların ürün veya hizmetle ilgili düşüncelerini anlamak için idealdir.
• ZMET (Zihinsel Metaforik Yöntem): Kullanıcıların bilinçaltındaki düşünceleri ve duygularını ortaya çıkarmak için bu yönteme başvurabilirsin.
• Empathy Mapping (Empati Haritası): Kullanıcıların ne hissettiğini, düşündüğünü, söylediğini ve yaptığını analiz ederek, ürüne onların gözünden bakmaya çalışabilirsin.
• Gerilla Testi: Araştırmak için her zaman steril bir laboratuvara ihtiyaç yok! Unutma, kullanıcı sokakta!
• Saha Araştırması: Kullanıcıların doğal ortamlarında gözlemlenmesi ile içgörüler elde etmek için bu yöntem kullanılır.
• Servis Safarisi: Kullanıcıyı anlamak için, onun geçtiği yollardan geçtiğin bir araştırma yöntemidir.
• A/B Test: İki farklı tasarım ya da çözümün kullanıcılar üzerindeki etkisini ölçen nicel bir yöntemdir. Daha çok hangi versiyonun daha iyi performans gösterdiğini anlamak adına başvurulur.

‍

‍

• Birebir Görüşme: Kullanıcılarla birebir yapılan bu mülakatlar, onların ihtiyaçlarını ve deneyimlerini derinlemesine anlamak için en etkili yollardan.
• Anketler: Kullanıcılar hakkında nicel veri toplamanın en kolay yollarından biridir. Özellikle geniş kullanıcı kitlesinden veri toplamak için kullanılır.
• Netnografi: İnternette kullanıcıların doğal etkileşimlerini inceleyen bir araştırma yöntemidir. Online topluluklar ve forumlar üzerinden kullanıcıların davranışları analiz edilir.

‍

Araştırma Sonuçlarını Analiz Etme ve Anlama

Bir önceki ele aldığımız safhada kullanılan teknikler ağırlıklı olarak veri toplama amacıyla yürütülüyor. Ancak bu verilerden anlamlı sonuçlar çıkarmak, tüm araştırma eforlarının yanıt bulması demek. Şimdi de, verileri kullanıcı ile empati yapmak için nasıl kullanacağınıza, nasıl analiz edeceğinize bakalım.Araştırma Sonuçları Analizi

• Affinity Mapping (Bağlılık Haritası): Elde edilen verileri gruplandırarak, aralarındaki ilişkileri ve temaları ortaya çıkarmak için bu yönteme başvurmalısın. Böylece elde ettiğin verileri derler, düzenlersin.

‍

‍

• ‍Mental Model Map (Zihinsel Model Haritası): Kullanıcıların zihinsel süreçlerini ve nasıl düşündüklerini anlamak için bu haritalar kullanılır. Böylece, kullanıcıların karar alma süreçlerine dair içgörüler elde edebilirsin.

• Kart Gruplama: Kullanıcıların bilgileri nasıl sınıflandırdığını anlamak adına bu yöntem kullanılır. Not: özellikle bilgi mimarisi oluştururken epey faydasını göreceksin!
• Prototip: Araştırma bulgularınızı hayata geçirerek analiz edebilirsiniz. Bunun için prototip oluşturmak ve kullanıcıların bu prototip ile etkileşime girmesini sağlayabilirsiniz.

‍

Kullanıcı Segmentasyonu

• Persona Yaratma: Araştırma sonrası elde edilen verilerle hayali bir kullanıcı karakteri ve kimliği oluşturur, veriyi bireye dönüştürebilirsin.
• Customer Journey Map: Kullanıcıların bir ürünü ya da hizmeti kullanırken geçtiği aşamaları görselleştirir, acı noktalarını ve memnuniyetlerini saptayabilirsin.

‍

‍

Yapay Zeka UX Araştırması ve Araştırmacısını Özetliyor

UX Araştırmacısı, nitel ve nicel araştırma yöntemleri kullanarak kullanıcı davranışlarını, ihtiyaçlarını ve motivasyonlarını ortaya çıkararak kullanıcı deneyimlerini geliştirir. Ana sorumluluklar arasında araştırma planları geliştirme, hedef kullanıcıları profilleme, katılımcıları işe alma, kullanılabilirlik testleri yapma ve elde edilen bulguları UX tasarımcılara sunma yer alır. UX araştırmasının amacı, daha iyi ürün tasarımı için kullanıcı ihtiyaçlarını anlamaktır ve kart gruplama, bağlamsal görüşmeler, anketler ve A/B testleri gibi yöntemler kullanılır. Çoğu aday, bilgisayar bilimi veya psikoloji gibi alanlarda lisans diplomasına sahip olup, kullanıcı araştırması deneyimi ve kullanıcı arayüzü tasarımı bilgisine sahiptir. Temel beceriler arasında problem çözme, iletişim ve organizasyon yer alır. Düzenli UX araştırması, organizasyonların kullanıcı deneyimlerini iyileştirmesine, ürün kusurlarını gidermesine ve yeni fırsatlar keşfetmesine yardımcı olarak daha sezgisel ve etkili tasarımlar ortaya koyar.

‍